52 Leitjes

inhoud 13-dec-2019 20-dec-2019 27-dec-2019 3-jan-2020 10-jan-2020 17-jan-2020 24-jan-2020 31-jan-2020 7-feb-2020 14-feb-2020 21-feb-2020 28-feb-2020 6-mrt-2020 13-mrt-2020 vooraf leitjeshuis leiennoot oneerlijk verleiden slappe knieën samen sterk domme leo! kulredenering (1) kulredenering (2) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 beloftes (1) 11 beloftes (2) 12 onwil 13 draagvlakje 14 € 60.000,– ! colofon vooraf teksten leo’s leitjes het citeren uit deze bundel is toegestaan met als bronvermelding: leo’s leitjes op www.asbestleivrij.nl voor meer informatie zie www.asbestleivrij.nl reageren? [email protected] de foto op de voorzijde is een beeld uit de voorlichtingsfilm over de asbestleidaken aan de grutto in deventer vervaardigd door milion miles, cinematic storytelling, www.millionmiles.nl foto auteur op de achterzijde: © ronald hissink alle illustraties bij leo’s leitjes in deze bundel en op de website www.asbestleivrij.nl zijn rechtenvrij afkomstig van internet jan van dussen, deventer leo enthoven, deventer (© 2020)

leigenoten 15 grutto, the movie 16 kleizenaar 17 nattevingerwerk 18 19 corona 20 zonnepanelen 21 in je dak kijken 22 kom van dat dak af 23 koppelen 24 armpje drukken 25 versnelling, vertraging, stilstand 26 dovevrouwsoren 27 motie vreemd 28 cowboys met zonnepanelen 29 geld lenen kost geld 30 31 asbesthysterie 32 trekkeren 33 van een leien dakje 34 lezen is weten 35 coronaroet 36 loden last 37 gotspes 38 verduurzamen 39 dwaasheid 40 dakdelers 41 42 omgevingsvisie 43 subsidietje 44 lammetjes 45 cosmetisch 46 geldsteun 47 discriminatie 48 misvattingen 49 visie 50 grutto the movie 51 52 slow motion j'accuse schaamteloze verrijking somber 20-mrt-2020 27-mrt-2020 3-apr-2020 10-apr-2020 17-apr-2020 24-apr-2020 1-mei-2020 8-mei-2020 15-mei-2020 22-mei-2020 29-mei-2020 5-jun-2020 12-jun-2020 19-jun-2020 26-jun-2020 3-jul-2020 10-jul-2020 17-jul-2020 24-jul-2020 31-jul-2020 7-aug-2020 14-aug-2020 21-aug-2020 28-aug-2020 4-sep-2020 11-sep-2020 18-sep-2020 25-sep-2020 2-okt-2020 9-okt-2020 16-okt-2020 23-okt-2020 30-okt-2020 6-nov-2020 13-nov-2020 20-nov-2020 27-nov-2020 4-dec-2020

vooraf dit is een unieke uitgave met 52 beschouwingen over asbest- daken en asbestleitjes in het bijzonder. de verhalen zijn eerder online gepubliceerd onder de naam leo’s leitjes op de website www.asbestleivrij.nl. in elk leitje gaat leo enthoven in op een aspect rondom asbestdaken, duurzaamheid, regelgeving, overheden en niet in de laatste plaats de mensen die ermee te maken hebben. de leitjes samen geven een goed beeld van de complexe problematiek waar eigenaren van asbest(leien)daken mee te maken hebben. in zijn vlotte stijl beschrijft leo hoe de regering, de asbestsaneringsbranche, politici, belangenverenigingen, deskundigen en nog veel meer partijen omgaan met asbest- daken. het is soms onnavolgbaar. de gebundelde verhalen zijn helaas niet - om een gedateerde uitdrukking te gebruiken - een spannend jongensboek geworden, maar eerder een kafkaiaanse opsomming van overheidshandelen. een spannend jongensboek loopt meestal goed af. of dat met de asbestdakenproblematiek in een afsluitend leitje ook het geval zal zijn, is nog lang niet zeker. in een aantal leitjes doet leo een meer persoonlijke oproep aan de staatssecretaris om wel te zorgen voor die goede afloop. zijn gebundelde ontboezemingen geven inzicht in welke strijd een groot aantal eigenaren van asbestleiendaken verwikkeld zijn met de overheid om een rechtvaardig beleid. ondertussen verschijnt elke vrijdag een nieuw leitje op www.asbestleivrij.nl. volg daar hoe het verder gaat.

gepubliceerd 13 december 2019 leitjeshuis mijn vrouw en ik wonen bijna 25 jaar in een leitjeshuis in een buitenwijk van deventer. het is gebouwd in 1980. in geen enkel woordenboek vind je leitjeshuis. google meldde na 0,36 seconden: ’geen resultaten gevonden voor leitjeshuis’. toch bestaan leitjeshuizen. je vindt ze dus in deventer, maar ook in alkmaar, dordrecht, rotterdam, oostvoorne, groningen, lelystad en in veel meer dorpen en steden. soms als eenling, soms met meerdere. onze veertien buren hebben ook zo’n leitjeshuis. in het hele land staan er duizenden. ik ben benieuwd of google vanaf nu gaat melden: ’eén resultaat gevonden voor leitjeshuis’. een leitjeshuis is een huis met een dak van leien. een simpeler definitie kan ik niet bedenken. er bestaan ook huizen met deels gevelbedekking van leien. met ons vijftienen hebben we 1.600 m2 dak en 38.400 leien. in die leien zit wit asbest: 5-10% chrysotiel. deskundigen vertelden mij schouderophalend dat chrysotiel de minst gevaarlijke asbestsoort is die bestaat. ze vinden 5-10% een verwaarloosbare hoeveelheid. en bevestigen dat onze deventer daken technisch in uitstekende staat verkeren. die kunnen nog twintig tot dertig jaar mee. geen probleem, zou je denken. de regering vindt van wel. die wil dat pandeigenaren hun asbesthoudende daken vervangen. en opdraaien voor alle kosten. onze veertien buren en wij moeten aan € 400.000,– zien te komen. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 20 december 2019 leiennoot als buren kunnen we goed met elkaar overweg. indien dat spreekwoord van die goeie buur en die verre vriend niet bestond, zou ik dat nu bedacht hebben. dat merk ik elke keer wanneer alle leitjes- huiseigenaren van onze straat bij elkaar komen om de stand van zaken van ons gezamenlijke dakenproject te bespreken. dat doen we een paar keer per jaar in onze leitjeswoning. de buren hebben die omgedoopt tot ’clubhuis’. eerst vergaderen we zoals het hoort, met agenda en rondvraag. buurman nr. 3 is buurtvoorzitter. als het al te rumoerig wordt roept één van ons luidkeels ’order, order’! dat is deventer dialect voor ’effe dimme’. na het officiële deel houden we de nazit met drankjes en nootjes. de nazit duurt altijd langer dan de vergadering. tijdens die nazit gaat het er minder gewichtig aan toe. ik vermoed dat sommige van mijn buren uitsluitend voor dat tweede programmaonderdeel komen. of ik dat erg vind? natuurlijk niet. integendeel. telkens bevestigen de ongedwongen sfeer en gezellige kout dat het met onze onderlinge verhoudingen prima gesteld is. die supermarktnootjes zijn gemakkelijker te kraken dan onze leiennoot; of leiennood – doorhalen wat niet verlangd wordt. dankzij de regering ligt die laatste ons superzwaar op de maag. het medicijn ertegen gaat ons € 400.000,– kosten. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 27 december 2019 oneerlijk wat is eerlijk, wat is oneerlijk? de meeste mensen die asbestkanker krijgen, gaan eraan dood. statistieken en wetenschappelijke rapporten liegen niet. minister van veldhoven wil terecht dat asbestdaken worden opgedoekt. verreweg de meeste eigenaren van zo’n dak willen dat ook. hier en daar loopt er een rond die honderd procent zekerheid eist. die verlangt weten- schappelijk onderzoek hoeveel dodelijke slachtoffers asbestdaken veroorzaken. ik niet. eén, twintig, honderd, duizend? elke dode vind ik er een te veel. het lijkt me trouwens onmogelijk vast te stellen of iemand die over dertig jaar asbestkanker blijkt te hebben, zijn dodelijke vezels tijdens een bezoek aan onze buurt heeft binnengekregen, op de kaasmarkt in alkmaar (ik noem maar wat) of gedurende een fietstocht door de omgeving van goor. daar heeft de asbestfabriek van eternit jarenlang tonnen asbest staan verwerken. asbestvezeltjes nestelen zich niet in longblaasjes getooid met een plaats-van-herkomst- stickertje. de laatste tijd heb ik fijne contacten opgebouwd met eigenaren elders in het land: alkmaar, amsterdam, dordrecht, oostvoorne. we zijn het ermee mee eens dat onze asbesthoudende daken moeten wijken voor asbestvrije daken. in recente brieven aan de eerste kamer en tientallen instanties hebben we uitgelegd dat we ons positief en coöperatief opstellen, omdat we het gevaar van asbestdaken erkennen. het rijk is tot 1993 het leggen van asbestleien als dakbedekking blijven toestaan, hoewel het rijk al héél lang dondersgoed wist dat het om levensgevaarlijk spul ging. dat maakt het rijk schuldig aan en verantwoordelijk voor het immense probleem van onze dakvervanging. niet wij als eigenaren, dat is oneerlijk. minister van veldhoven negeert die verantwoordelijkheid door ons te dwingen ons met leningen voor tienduizenden euro’s in de schulden te steken. wij met onze buurt dus voor € 400.000,–. oneerlijk. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 3 januari 2020 verleiden let op! geld lenen kost geld. de overheid schreeuwt dit al jaren van de daken. gek genoeg níét van de asbestdaken. integendeel. van minister van veldhoven moeten ik en al die tienduizenden andere eigenaren van asbest- daken eerst aankloppen bij een commerciële geldhandelaar, zoals een bank of andere geldschieter. als dat mislukt, kunnen we met de pet in de hand naar het stimuleringsfonds volkshuisvesting (svn). dat gaat een speciaal leningenfonds beheren, dat de regering al jaren aankondigt maar nog niet op poten heeft gekregen. dus nu een poging ons tot geld lenen te verleiden. rijk, banken, provincies en gemeenten storten geld in de svn-leningenpot. die laatste twee op vrijwillige basis. uitsluitend asbestdakeigenaren die bij een commerciële kapitaalverschaffer nul op hun rekest krijgen, kunnen bij het svn voor een tweede kans gaan. als ze in een gemeente wonen die niet meedoet aan ’het fonds’? pech gehad! dan kunnen ze collectief hun dak op. eerst wilde mevrouw van veldhoven met een nieuwe wet in de hand vervanging van asbest- daken gaan afdwingen. dat ging niet van een leien dakje. de eerste kamer heeft die wet in juni 2019 verworpen: niet betaalbaar, niet haalbaar, niet proportioneel. ik vond het knap dat onze dames en heren senatoren na maanden studeren, lezen, luisteren en discussiëren de kern tot die zes woorden wisten terug te brengen. petje af! geen speld tussen te krijgen, trouwens. toen nog staatssecretaris – inmiddels minister – van veldhoven was zwaar teleurgesteld. ze gooit het over een andere boeg. althans, dat probeert ze. niet dwingen met een wet maar verleiden. haar lokaas? lenen! ik adviseer elke eigenaar daar niet in te trappen. leningen moeten we terugbetalen. altijd. eigenaren, menigeen ver in de tachtig, zouden zich voor 25.000 tot 30.000 euro of meer in de schulden moeten steken. omdat de overheid verlangt dat zij hun dak vervangen, om daarmee geblunder van de overheid in het verleden recht te zetten? en ons deventer clubje voor € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 10 januari 2020 slappe knieën slappe knieën? de prijs voor de minister met de slapste knieën gaat naar … jaap boersma! hij liet zich van de sokken praten door de asbestlobby. anno 2020 gaan we gebukt onder een trits ernstige milieuvervuilers: stikstof, co2, pfas én asbest. wat asbestdaken betreft is geen twijfel mogelijk over de schuldige: het rijk, níét de huiseigenaren met asbestdaken. minister van veldhoven vertelde de tweede kamer op 17 oktober 2019 dat ’het actief beschermen van ons leefmilieu een kerntaak van de overheid is’, zelfs ’verankerd in de grondwet’. zij voegde er aan toe: “het is niet altijd direct duidelijk of en hoe stoffen schadelijk zijn.” en: “we moeten problemen voorkomen in plaats van achteraf aan de noodrem trekken.” met haar laatste twee citaten formuleerde zij precies wat eigenaren van asbestdaken de rijksoverheid verwijten. de gevaren van asbest voor de volksgezondheid waren al vóór de tweede wereldoorlog bekend, óók bij het rijk. na wo2 is daar keer op keer op gehamerd in honderden artikelen in kranten en tijdschriften, in een proefschrift en in meerdere tno-rapporten. in de jaren zestig klonk de roep om een asbestverbod steeds luider. het rijk stond in 1976 eindelijk op het punt zijn grondwettelijke verantwoordelijkheid te nemen en asbest te verbieden, maar zwichtte letterlijk op het laatste moment voor de asbestlobby. jaap boersma, als minister verantwoordelijk voor dit onvervalste staaltje ministerieel slappe-knieën-gedrag, heeft dat in 1988 toegegeven. de gevolgen van dit opzichtige overheidsfalen zijn catastrofaal. het meest triest zijn duizenden dodelijke slachtoffers van asbestkanker. daarnaast zit de samenleving met blijvende gezondheidsrisico’s. eigenaren worstelen met onbetaalbaarheid van dakvervanging. het rijk behandelt gelijke gevallen ongelijk. vervanging van asbestleidaken is een uitzonderlijk probleem. de marktwaarde van huizen met asbestdaken is met tienduizenden euro’s gekelderd door de rijksetiketten ‘gevaar – besmet – asbest’. ten slotte: verzekeringsmaatschappijen draaien asbestdakeigenaren de duimschroeven aan door polisvoorwaarden aan te passen. minister van veldhoven: erken eindelijk die fout! neem eindelijk uw verantwoordelijkheid! kom ons eindelijk tegemoet! wij zitten met die € 400.000,–! slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 17 januari 2020 samen sterk ik geloof in de kracht van samenwerking. samen sterk: met anderen krijg je dingen voor elkaar wat je in je uppie nooit zou lukken, hoe goed of slim je ook bent. johan cruijff kon aardig voetballen, maar in zijn eentje was het hem niet gelukt de europa cup te veroveren. jaap van zweden kan in de mooiste concert- zalen ter wereld met zijn armen zwaaien wat-ie wil, zonder orkest geen muziek. dieren weten instinctief wat de kracht van allen tegen één kan opleveren. in extreme situaties het ultieme: lijfsbehoud. de in 2002 overleden natuurfilmer hugo van lawick legde in 1998 in de serengeti, tanzania, één van de mooiste voorbeelden vast die ik ken. het filmfragment uit serengeti symphony waar ik op doel is vrijelijk te zien op youtube, zie hieronder. het rijk is verantwoordelijk voor het probleem van asbestdaken. mijn veertien buren en ik vinden een substantiële bijdrage in de kosten als schadevergoeding een rechtvaardige zaak. daar strijden we voor. we staan niet alleen. eigenaren in alkmaar, amsterdam, dordrecht en oostvoorne werken met ons samen. regelmatig overleggen we. gezamenlijk sturen we brieven. we stellen ons activistisch op. van dale omschrijft dat als met alle mogelijke middelen een politiek doel nastrevend. mijn variant: met alle mogelijke middelen rechtvaardigheid nastrevend. soms doen we dat stevig, maar altijd netjes; in elk geval duidelijk. alle eigenaren van asbestdaken zijn van harte welkom zich bij ons aan te sluiten. dat geldt voor individuele eigenaren en voor groepen zoals straten, buurten of wijken. eendracht maakt macht. samen sterk. zie van lawicks filmfragment: https://youtu.be/2p4iyid88qa. wij in deventer zitten met dat verschrikkelijke bedrag van € 400.000,– in onze maag. slik! hoeveel anderen zitten in eenzelfde wankele asbestschuitje? sluit je bij ons aan! stuur een bericht asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 24 januari 2020 domme leo! domme leo? in de twee jaar dat ik me in asbestdaken verdiep, heb ik een stevig dossier opgebouwd. wie wat bewaart, die heeft wat. zoals de nota die mevrouw van veldhoven in mei 2018 naar de tweede kamer stuurde. de meest onzinnige redeneringen sleept ze er met de haren bij, om recht te praten wat krom is: “het komt vaker voor dat eisen aan processen, marktomstandigheden of gebouwen tot investeringen nopen, zelfs als de afschrijvingsduur of de technische levensduur nog niet is verstreken.” huh? natuurlijk! domme leo! wat oenig dat ik bij mijn leitjeshuis niet aan ‘eisen aan processen’ en ‘eisen aan marktomstandigheden’ gedacht heb! na bestudering van die nota stond voor mij één ding als een paal boven water, of, toepasselijker, als een schoorsteen boven een asbestdak. haar nota van 28 a4’tjes gaat over bedrijfsgebouwen en vooral over schuren en stallen van boeren, met hun honderden meters dak van relatief eenvoudig en betaalbaar te vervangen asbesthoudende golfplaten. haar pakje papier gaat níét over particuliere woningen met daken van asbesthoudende leien, met hun specifieke problemen en extreem hoge vervangingskosten. bij het schrijven van die nota hebben ‘s ministers ambtenaren allicht geweten dat heel wat particuliere carports, fietsenschuurtjes en kippenhokken een simpel en goedkoop te vervangen dakje van asbestgolfplaten hebben. tot 35 m2 mag een eigenaar daar zelf mee aan de slag. dat er zo’n tienduizend particuliere woningen met asbestleien in het land staan hebben ze zich gewoon niet gerealiseerd. ook niet dat de eigenaren € 25.000,– of meer per dak kwijt zijn om aan de wens van de minister tegemoet te komen. en helemaal niet dat wij in deventer € 400.000,– moeten ophoesten. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 31 januari 2020 kulredenering (1) zou minister van veldhoven ’van tijd tot tijd’ haar dak laten vervangen? als ik haar tref, zal ik het haar vragen. over de vervanging van asbestdaken schreef ze de tweede kamer: “daar komt bij dat het gaat om kosten die een eigenaar van tijd tot tijd normaal gesproken moet maken.” een kulredenering, vind ik. in de afgelopen twee jaar heb ik ingesproken bij de gemeente deventer en bij de provincie overijssel, heb ik congressen bijgewoond en heb ik bij een aantal bijeenkomsten de aanwezigen mogen toespreken. in de pauzes van al die happenings vroeg ik blijmoedig aan mensen met wie ik in gesprek raakte: “en, vervang jij van tijd tot tijd het dak op je huis?” zonder uitzondering keken ze me aan of ze het in deventer hoorden donderen. bij een cda-themadag over asbestdaken zaten honderd, honderdtwintig mensen in de zaal. allemaal asbestdakbetrokkenen, allemaal supergeïnteresseerd. halverwege mijn praatje vroeg ik mijn publiek: “wie van jullie vervangt van tijd tot tijd het dak op zijn of haar huis?” eén hand ging de lucht in. “ik heb een rieten dak en dat moet om de dertig jaar vervangen worden.” bulderend gelach! tja, ’om de dertig jaar’ kun je met een beetje goeie wil rangschikken onder de noemer ’van tijd tot tijd’. zelf ben ik meer dan een halve eeuw huiseigenaar. ik heb nog nooit een dak laten vervangen. familieleden, kennissen en vrienden evenmin. ik vind het zwak dat de minister zich kennelijk genoodzaakt ziet gebruik te moeten maken van zo’n kulredenering, met zulke onzinnige met-de-haren-erbij-bijgesleept-argumenten. die overtuigen mij en mijn buren niet om zonder slag of stoot € 400.000,– uit te geven. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 7 februari 2020 kulredenering (2) “per gebouw vaststellen dat een asbestdak een risico vormt, is niet uitvoerbaar in de praktijk en stelt bevoegd gezag voor hoge kosten.” hoe zou zo’n serieus bedoelde bewering (kulredenering) in een nota van 28 pagina’s aan de tweede kamer belanden? “mensen, aan de orde is de conceptnota over asbestdaken voor de tweede kamer. we zitten op bijna dertig pagina’s. hoe langer hoe beter, want hoe langer het document, hoe slechter kamer- leden tot het einde volhouden met lezen.” gegrinnik om de vergadertafel bij het departement van infrastructuur en waterstaat. “joris, jij hebt alle financiële elementen geanalyseerd. je mening graag.” “onze gebruikelijke uitgangspunten waren: beloftes vaag houden, waar het kan zaken bij een ander departement op het bord schuiven en zo weinig mogelijk concrete toezeggingen doen. dat past binnen het motto van ons ministerie: elke uitgave boven een tientje is stientje te veel.” besmuikt gegniffel om de vergadertafel. “ga verder, joris.” “er zijn mensen die onderzoek eisen naar het werkelijke gevaar van asbestdaken, het liefst uitgesplitst per soort dakbedekking. flauwekul. ik heb eens uitgezocht wat dat kost. nou, dat wil je niet weten! die hoge kosten willen we niet. gewoon eigenaren dertigduizend euro per dak laten ophoesten.” tevreden geknik rond de vergadertafel. “goed gedaan, jochie.” zo ongeveer? kom je zo aan zo’n kulredenering? ze hebben vast en zeker nooit bedacht dat in het land een plukje eigenaren € 400.000,– bij elkaar moet zien te krijgen om een blunder van de overheid te helpen repareren. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 14 februari 2020 beloftes (1) mevrouw van veldhoven deed de tweede kamer in mei 2018 zeventien beloftes. wat zijn na ruim anderhalf jaar de resultaten van deze beloftes? even door de zure appel van het ambtelijke taalgebruik heen bijten! 1. op dit moment wordt in het kader van de programmatische aanpak bovendien bezien welke aanvullende financiële regelingen mogelijk zijn. 2. ik wil onderzoeken hoe deze regionale fondsen landelijk ondersteund kunnen worden. 3. ik zal in het samenwerkingsverband onderzoeken waar de decentrale overheden behoefte aan hebben. 4. ik onderzoek samen met andere ministeries de mogelijkheden om het saneren van asbestdaken te koppelen aan andere landelijke programma’s, bijvoorbeeld de warme sanering van de varkenssector. (minister! helaas houden mijn buren en ik geen biggen in onze achtertuinen; wat nu?). 5. daarnaast worden er nieuwe filmpjes voorzien waarin ook aandacht zal worden besteed aan asbestdaken zonder dakgoten. 6. wel wordt gewerkt aan verschillende maatregelen om particuliere eigenaren te ontzorgen en financieel bij te staan. 7. ik bezie nu bij welke programma’s kan worden aangesloten om het saneren van asbestdaken te ondersteunen. 8. ik bezie de mogelijkheden om na de besteding van het voor de subsidieregeling uitgetrokken bedrag van € 75 mln. andere financiële stimulansen te benutten. 9. dit stappenplan wordt in het kader van de landelijke programmatische aanpak verder ontwikkeld en gecommuniceerd. hopelijk gaan haar antwoorden eindelijk helpen om dat verschrikkelijke bedrag van € 400.000,– (slik) substantieel te verlagen. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 21 februari 2020 beloftes (2) de lijst met uw beloftes van mei 2018 was vorige keer niet compleet, minister: 10. de staatssecretaris van sociale zaken en werkgelegenheid doet onderzoek naar het functioneren van het huidige certificatiestelsel. 11. door de ministeries van sociale zaken en werkgelegenheid en van infra- structuur en waterstaat wordt overleg gevoerd met de sector om te bespreken hoe om te gaan met het verbod op het gebruik van hijskranen bij het saneren van asbestdaken. 12. er zal onderzoek worden gedaan om na te gaan in welke situaties op dit moment problemen ontstaan bij de inzet van bestaande toegestane werk- methoden en welke veilige oplossingen voor deze problemen mogelijk zijn. 13. … en dat ik zal onderzoeken bij welke andere (regionale) programma’s voor het saneren van de asbestdaken aangehaakt kan worden. 14. wel wordt gewerkt aan verschillende maatregelen om particuliere eigenaren te ontzorgen en financieel bij te staan. 15. … ook wordt nu landelijk bezien bij welke programma’s kan worden aangesloten om het saneren van asbestdaken te vergemakkelijken. 16. de verwachting is vooralsnog dat uw kamer in de eerste helft van 2018 over de uitkomsten hiervan zal worden geïnformeerd (onderzoek naar gebruik hijskranen met werkbakken). 17. er wordt bezien onder welke voorwaarden dit landelijk vormgegeven kan worden (nieuw dak combineren met zonnepanelen). wat zijn bijna twee jaar later de resultaten van uw zeventien beloftes, minister? wij zitten nog steeds met die € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 28 februari 2020 onwil de eerste kamer heeft in juni 2019 de asbestdakenwet weggestemd. de meeste dames en heren senatoren oordeelden: niet haalbaar, niet betaalbaar, niet proportioneel. toen-nog-staats- secretaris stientje van veldhoven heeft in oktober 2019 haar ’nieuwe’ plan gepresenteerd hoe ze van de asbestdaken wil afkomen. de kern: niet dwingen maar verleiden. met leningen als enige lokaas. ze wil een honderd ton wegende blauwe vinvis vangen met een regenworm als lokmiddel. zou ze werkelijk overtuigd zijn van het realiteitsgehalte van haar plan? het programmabureau versnellingsaanpak asbestdakensanering heeft als taak de versnelling van de sanering van asbestdaken in nederland te stimuleren. de bemensing van het programmabureau komt van externe advies- bureaus met bijbehorend jargon. deze goed- betaalde lakeien van het ministerie van i&w werken volgens het principe ’wie betaalt, bepaalt’. ze voeren uit wat de i&w-top verlangt. zoals het beleggen van een bijeenkomst van tientallen stakeholders. in nederlands: ’directbetrokkenen’ of ’belang- hebbenden’. zij zijn gevraagd een samen- werkingsovereenkomst, later afgezwakt tot samenwerkingsverklaring, te tekenen. aedes, de koepelorganisatie van onze woningcorporaties, en lto nederland bleken tot trekkers gebombardeerd. die twee wisten van niks. lto, aedes, de vereniging nederlandse gemeenten (vng), groepen eigenaren van panden met asbestdaken, de vereniging eigen huis (veh) hebben de minister en de tweede kamer geschreven de samenwerkingsverklaring niet te zullen tekenen. (de brieven zijn te lezen op www.asbestleivrij.nl). het afhaken van deze partijen zegt veel. het draagvlak voor het nieuwe plan van mevrouw van veldhoven is dunner dan het dunste vloeipapiertje van de firma rizla. in de tweede kamer verschafte mevrouw van veldhoven vorige week donderdag luchtigjes deze even onthutsende als onjuiste verklaring: “toen het wettelijke verbod verdween, verdween de steun van een aantal partijen”. kamerleden zaten erbij en zwegen erover. de brieven van vng, lto, aedes, veh en dakeigenaren staan bol van opmerkingen als ’van asbest moeten we af’, ’we zijn nog steeds voorstander van asbestdakensanering’ en ’de bescherming van de gezondheid van mensen staat voorop’. de brieven bevatten daarnaast opsommingen van gegronde bezwaren tegen de nieuwe opzet. die vormen hun échte redenen

waarom ze níét tekenen. foei mevrouw van veldhoven dat u die bezwaren niet serieus neemt. foei kamerleden dat u haar daar niet op hebt gewezen. door onwil staat het ’nieuwe’ plan op losse schroeven. die onwil zit niet bij de direct- betrokkenen. wel bij de bewindsvrouw. haar onwil om belanghebbenden te betrekken bij het opstellen van een realistisch plan en haar onwil om met een gerechtvaardigde financiële bijdrage te komen. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 6 maart 2020 draagvlakje je vraagt bijna negentig partijen met jou een samenwerkingsovereenkomst te tekenen voor een stevig draagvlak onder je plan. je weet er twintig over te halen, een magere oogst. dan ga je je toch afvragen: waar schiet ik tekort? niet minister stientje van veldhoven met haar kruistocht tegen asbestdak-eigenaren. stientje sukkelt stug stroomopwaarts. het moest een samenwerkingsovereenkomst worden tussen het programmabureau versnellingsaanpak asbestdakensanering als verlengstuk van de rijksoverheid en zoveel mogelijk partijen betrokken bij de asbestdakensanering. vanaf het begin bleek het enthousiasme gering. dus werd afgeschaald. de samenwerkings- overeenkomst veranderde in samenwerkingsverklaring. dat riekt naar orwelliaanse newspeak. die taalkundige knieval hielp niet. de animo werd eerder kleiner dan groter. minister van veldhoven heeft zich daar niks van aangetrokken. afgelopen maandag had ze belangstellende partijen uitgenodigd de samenwerkingsverklaring te komen ondertekenen. het liep niet storm. uiteindelijk deden dat vijf van de twaalf provincies, zes van de 355 (!) gemeenten, enkele (semi-)overheidsorganen en verder de saneringsbranche en adviesbureaus. die laatste twee zijn allemaal lui die aan asbest geld verdienen. in totaal werden 20, 21 hand- tekeningen gezet. de handtekeningen van de (semi-)overheidsinstellingen en de sanerings- branche en adviesbureaus tel ik niet mee voor het draagvlak onder het plan van de minister. dan blijven tien, elf handtekeningen over van een paar dappere provincies en een paar dappere gemeenten. dat is géén draagvlak, minister! ik schaal af naar draagvlakje. de samenwerkingsovereenkomst – pardon: verklaring – was onderwerp van gesprek op een bijeenkomst in amersfoort waarvoor 88 partijen waren uitgenodigd (zie mijn vorige weblog). veelzeggend: niet eens een kwart van al die partijen is afgelopen maandag met de pen in de hand bij i & w komen opdraven. ik herhaal: draagvlakje. interessant is welke partijen besloten niet te tekenen. dat zijn niet de eersten de besten. zoals de vereniging nederlandse gemeenten (vng), lto nederland, aedes (koepel van woning- bouwcorporaties), de vereniging eigen huis (veh) én clusters particuliere eigenaren. in brieven hebben die hun beslissingen onderbouwd (te vinden op onze website). eén cruciale stoorfactor is de financiering – beter: het gebrek daaraan. mevrouw van veldhovens enige lokkertje voor dakeigenaren zijn terug te betalen leningen! ik blijf erbij: draagvlakje.

dat verandert pas als de minister eindelijk erkent dat het rijk de eerstverantwoordelijke is voor het asbestdakenverwijderingsprobleem (helaas te lang als scrabblewoord). als ze dat doet en die verantwoordelijkheid koppelt aan een fatsoenlijke, gerechtvaardigde compensatieregeling, kunnen we gezamenlijk terugschalen naar draagvlak. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 13 maart 2020 € 60.000,– ! fasten your seatbelts: in de rotterdamse rode kastelenbuurt hadden en hebben eigenaren slapeloze nachten van de € 60.000,– die sommigen kwijt zijn aan het vervangen van hun asbestdaken. zonder gekheid: per huis! minister van veldhoven schreef de tweede kamer in mei 2018 over ’gelijke voor- waarden binnen nederland voor eigenaren van asbestdaken’. gelijke voorwaarden? ammehoela! daar gaan we: bedrijven krijgen de btw terug – particulieren niet. tussen 2012 en 2015 genoten boeren ‘fiscale tegemoetkomingen’ – particulieren niet. tegelijkertijd gold voor boeren de subsidieregeling ’dak eraf, zon erop’, voor particulieren niet. in totaal bedroeg de vergoeding voor boeren 42-45% van hun vierkantemeterprijs, voor particulieren 0%. kosten per vierkante meter waren en zijn bij boerenstallen ongeveer € 30,– per m2. bij leien- daken op particuliere woningen ongeveer € 200,– tot € 250,– per m2. en in enkele uitzonderlijke gevallen nóg hoger (bronnen: offertes en nota’s). rotterdam spant de twijfelachtige kroon. bedrijven kunnen daken kosteloos – ja heus: kosteloos! – laten vervangen door externe partijen, in ruil voor plaatsing van zonnepanelen – particulieren niet. inmiddels zijn opmerkelijke en schrijnende verschillen aan het ontstaan tussen gemeenten en provincies. sommige gemeenten en provincies helpen hun inwoners materieel en immaterieel, óók financieel, andere niet. je hebt vette pech als je huis in de verkeerde provincie of in de verkeerde gemeente staat. mevrouw van veldhoven, word wakker! gelijke voorwaarden: absoluut niet! willekeur: absoluut wel! u schreef uw nota toen uw wetsvoorstel in ons parlement in behandeling was. hoe denkt u ons, dakeigenaren, nu met leningen te kunnen verleiden bij zo’n schrijnende ongelijkheid in behandeling? met als resultaat voor ons in deventer een kostenpost van € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 20 maart 2020 grutto, the movie drone filmopnamen van/over/met de grutto- oneven. als volbloed acteurs en actrices lieten mijn buren zich afgelopen zaterdag vastleggen door meerdere filmcamera’s. een drone-met- filmcamera hing namelijk snorrend boven ons buurtje. zie de foto bij deze aflevering van mijn blog. op het centrale plein overleggen buren en burinnen. ze zijn zojuist vanuit hun vijftien woningen naar dat pleintje gelopen. zo beklem- tonen ze op symbolische wijze onze eenheid en solidariteit. met zijn drone maakte rens hulman filmopnamen uit de lucht. op de grond stonden grutto- onevenbewoners voor, naast, bij en tussen hun huizen. met op die huizen: 38.400 asbestleien als dakbedekking. het geheel vereeuwigd door sjoerd hageman als tweede cameraman. feilloos pikten mijn buurmannen en buurvrouwen de instructies voor elk volgende shot op. alsof ze nooit anders hadden gedaan. acteurs in de nonchalance van een van hen meende ik brad pitt te herkennen, in de agitatie van een ander michael douglas. het loopje en de glimlach van een oudere buurman deden me denken aan gregory peck. een robuuste buurman leek sprekend op die verkoper van italiaanse koffie, die clooney (mijn parafrase: clownie). er zat een durfal tussen á la leonardo dicaprio. géén pseudo james bond trouwens. evenmin een pseudo brigitte bardot. wel zag ik glimpen van een serieuze meryl streep. daarna van een speelse olivia newton-john. vleugen van de gratie van julia roberts kwamen langs, maar ook van een ondeugende demi moore en een bedachtzame scarlett johansson. ik wil maar zeggen: dankzij de acteerprestaties van mijn buren wordt onze film een succes. acties de afgelopen jaren hebben wij duidelijk gemaakt welk onrecht particuliere dakeigenaren krijgen te verstouwen. dat deden we op allerlei manieren, op allerlei momenten en bij allerlei instanties. we hebben bijvoorbeeld deelgenomen aan inspraaksessies, we hebben zalen toegesproken en interviews gegeven. bovendien stuurden we brieven, petities en manifesten aan officiële instanties. we weten dat

die effect hadden. want leden van de eerste kamer, die de asbestdakenwet vorig jaar weg- stemden, bedankten ons voor onze input. een zinnetje van zeven woorden zegt: “een beeld zegt meer dan duizend woorden”. deze overtuiging heeft geleid tot ons besluit een film te laten maken. want wie niet horen wil, moet zien. misschien werkt dat. resultaat millionmiles van sjoerd hageman, gespecialiseerd in cinematic storytelling (www.millionmiles.nl), schreef het script. sjoerd verzorgde ook de filmopnamen en hij doet de montage. dat laatste vergt veel werk, daarom duurt het nog enkele weken. het resultaat zal een korte film zijn, waarin we in beeld én geluid duidelijk maken met welk probleem het rijk ons in deventer opzadelt. en met ons duizenden andere huiseigenaren in het land. als resultaat voor ons in deventer een kostenpost van € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 27 maart 2020 kleizenaar een van onze gezinsleden zit klem in het uiterste topje van de coronagevarendriehoek. daarom zijn we nóg voorzichtiger dan jaap van dissel, mark rutte en arjen lubach ons de afgelopen tijd hebben gevraagd, geboden en gesmeekt. ik leef al een tijd als kleizenaar, ofwel kluizenaar onder mijn dak van leien. ik begeef mij uitsluitend buitenshuis om schichtig naar een supermarkt heen en terug te fietsen of gejaagd af en toe wat in een van onze drie kliko’s te deponeren. ik app en mail me helemaal suf met mijn buren aan de andere kant van mijn muren. dat dak van ons heeft bewezen stabiel, sterk en safe te zijn, ook al zit er een minimale hoeveelheid onzichtbare chrysotielvezeltjes in. het biedt mij en mijn gezin al een kwart eeuw wat een dak móét bieden: comfort en veiligheid. het houdt kou en nattigheid buiten en warmte binnen. moeiteloos heeft het alle stormen in de afgelopen jaren doorstaan. daten overdag vinden allerlei soorten vogels ons dak een comfortabele landings- en uitkijkplek en tegelijkertijd de ideale spot om te daten. tijdens de uren van duisternis eigent onze buurt- steenmarter zich het alleentoegangsrecht tot ons dak toe. zonder uit te glijden dendert die er tijdens nachtelijke strooptochten razendsnel en moeiteloos overheen. in al die jaren heeft één van mijn 2.650 dakleien het gewaagd iets van plek te verschuiven. de buurman durft wat ik niet durf: het dak op. hij bezit een ingenieuze constructie van latten die hij op het schuine leiendak plaatst en voor stabiliteit en veiligheid vasthaakt in de dakgoot. hij beweegt zich net zo gemakkelijk en zeker over het dak als de steenmarter. alleen iets minder snel. mijn buurman heeft het leitje keurig teruggelegd in zijn gareel. deskundigen hebben mij verteld dat mijn dak en de daken van mijn buren technisch in uitstekende staat verkeren en nog zeker twintig tot dertig jaar kunnen blijven liggen. het stuntelende regeringsbeleid heeft dat echter onmogelijk gemaakt. de overheid heeft namelijk op onze daken, en op honderden vergelijkbare daken elders in het land, de stigmatiserende etiketten ’gevaar – besmet – asbest’ geplakt. daar komen wij niet meer van af. nooit!

gepubliceerd 3 april 2020 nattevingerwerk als ik de regering moet geloven – en als ik mijn best doe, lukt dat – vormt asbest een groot gezondheidsrisico. asbestdaken, beweert ’s lands leiding, zijn dat dus ook. tot hier vinden verantwoordelijk bewindsvrouw stientje van veldhoven-van der meer en ik elkaar in eens- gezindheid. daarna scheiden onze wegen. op sommige punten levert ze broddelwerk in de vorm van nattevingerwerk. • in 2005 is een voorgenomen verbod op asbestdaken bekendgemaakt. inmiddels vijftien jaar geleden. in 2010 is den haag dat asbestdakenverbod gaan uitwerken. inmiddels tien jaar geleden. in 2012 is een wettelijk verbod op asbestdaken aangekondigd. inmiddels acht jaar geleden. • • • het ontwerpverbod asbestdaken is in 2015 naar de tweede kamer gestuurd. inmiddels vijf jaar • geleden (vorig jaar heeft de eerste kamer de wet verworpen). in 2016 heeft het ministerie van infrastructuur en waterstaat het ’programmabureau voor de versnelling van de sanering van asbestdaken’ opgericht. inmiddels vier jaar geleden. dat bureau wordt bemand en bevrouwd door een aantal knappe koppen. ik bedoel knap in de dikke-van-dalebetekenis ’intelligent’. ze komen onder meer bij gerenommeerde advies- bureaus vandaan als royal haskoning dhv en tauw nederland advies- en ingenieursbureau. die koppen moesten onder andere in kaart brengen hoeveel vierkante meters asbestdak nederland telt. na al die jaren weten we dat nog steeds niet. op de website van het programmabureau (www.asbestversnelling.nl) staat een kaart waarin gegevens zijn verwerkt van net iets meer dan de helft van alle gemeenten. de helft! terwijl vijftien jaar geleden het asbestdakenverbod is aangekondigd! luchtfoto’s bovendien geef ik de betrouwbaarheid van die kaart een dikke onvoldoende. ik weet van gemeenten waar met speciale camera’s luchtfoto’s zijn gemaakt om asbestdaken te inventari- seren. asbestdaken, half of helemaal verscholen onder lover van bomen op erven en in voor- en achtertuinen, werden deels of helemaal niet geregistreerd. van andere gemeenten weet ik van dubbele tellingen en verwisselingen van golfplaten en leien. bij gebrek aan nauwkeurige gegevens praten deskundigen, tot wie ondergetekende zich inmiddels rekent, de rijksoverheid na als ze de vraag krijgen: “over hoeveel vierkante meters

asbestdak hebben we het eigenlijk?” het antwoord: “we schatten tachtig tot honderd miljoen.” inderdaad: schatten. nattevingerwerk dus. een betrouwbare verdeling tussen daken van asbest- houdende golfplaten en van asbesthoudende leien weet niemand. de knappe koppen moeten dit stuk huiswerk niet óvermaken, maar eindelijk áfmaken. ondoordacht hoe kan het rijk zonder blikken of blozen een beleid in gang zetten dat onschuldige dak- eigenaren op landelijke basis honderden miljoenen euro’s uit hun zakken klopt, zonder weet te hebben van de meest elementaire elementen: over hoeveel vierkante meters dak praten we in hemelsnaam? hoe is de verdeling tussen daken van asbesthoudende golfplaten en van asbest- houdende leien? hoeveel eigenaren raakt dit? kunnen die hun dakvervanging betalen? hoe gaan we ze helpen? ik kom voor dat beleid op één toepasselijke kwalificatie: ondoordacht. al vijftien jaar lang. met als resultaat voor ons in deventer een kostenpost van € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 10 april 2020 leigenoten mijn veertien buren en ik zijn op zoek naar leigenoten. met leigenoten bedoel ik lotgenoten die – net als wij aan de grutto oneven in deventer – opgescheept zitten met daken van asbestleien. alle leigenoten in het land roep ik op zich te melden. trouwens, álle eigenaren van asbestdaken. stuur mij een mailtje via [email protected] wie weet hoe we elkaar kunnen helpen. van overijssel weet ik waar in onze provincie clusters woningen staan met asbesthoudende leien als dakbedekking, namelijk: • borne: 34. • enschede: 12. • hengelo: 46. • hof van twente: 27. • rijssen-holten: 37. deventer telt, behalve onze vijftien woningen, nog dertien huizen met asbestdaken. kaart met een beroep op de privacywetgeving weigeren gemeenten naw-gegevens te verstrekken. dat snap ik. de ’asbestdakenkaart’ van het programmabureau versnellingsaanpak asbestdakensanering, waar ik vorige week over schreef, is ook nutteloos om leigenoten op te sporen. nutteloos om veel meer redenen trouwens, bijvoorbeeld om een gedegen beeld te krijgen van de omvang van het probleem. ik tikte mijn eigen woonplaats deventer in en kreeg als uitkomsten: • aantal gemeenten 1. • aantal asbestverdachte daken 3.323; moet zijn: bijna 2.700. • totaaloppervlakte 461.299 m2; moet zijn: bijna 340.000 m2. het zoekvenster op de asbestdakenkaart biedt de keuze ’adres of plaats zoeken’. met mijn eigen adres aan de grutto kreeg ik de - verkeerde! - gegevens van de hele gemeente deventer. daarna zoomde ik in op de rustieke gemeente hof van twente: • aantal gemeenten 1. • aantal asbestverdachte daken 4.497. • totaaloppervlakte 1.103.370 m2. onder ’toelichting’ vermelden de makers van de asbestdakenkaart ‘waar kan ik detail- informatie vinden?’ nou, níét op hun kaart. de vraag laten ze onbeantwoord. ik nam de proef op de som. de gemeente hof van twente bestaat uit veel fraai platteland en natuurschoon en uit de pittoreske kernen diepenheim, goor, markelo, delden, bentelo en hengevelde. bij al deze plaatsen bleef de asbestdakenkaart hardnekkig de totaalcijfers van de hele gemeente vermelden.

de keuze ’adres of plaats zoeken’ klopt gewoon niet. want zoeken op zowel adres als plaats geeft als resultaat cijfers van een complete gemeente. hetzelfde gebeurde toen ik inzoomde op de twee kilometer lange deventerdijk in diepenheim, met als uitkomsten nog steeds: • aantal gemeenten 1. • aantal asbestverdachte daken 4.497. • totaaloppervlakte 1.103.370 m2. hoezo detailinformatie? ophokplicht voorlopig voer ik onder mijn solide asbestdak de door mark rutte verordonneerde ophokplicht nauwgezet uit: brave burger blijft bewust binnenshuis bivakkeren. dus ik ben niet in de gemeente hof van twente of in een van haar kernen gaan kijken. ik publiceer bij deze column wel een foto van de feeërieke deventerdijk in diepenheim. geen asbestdak te zien. mijn laatste voorbeeld: de uitkomsten voor alkmaar: • aantal gemeenten 1. • aantal asbestverdachte daken 0,00. • totaaloppervlakte (m2) 0,00. houtwaard in alkmaar is een buurt met 72 woningen met daken van asbesthoudende leien. het ministerie is in kennis gesteld, de provincie weet het, de omgevingsdienst beschikt over de feiten, de gemeente is op de hoogte, het programmabureau is geïnformeerd – en toch die 0-uitkomsten op de asbestdakenkaart. ik ben gestopt met het invoeren van andere voorbeelden. bovendien ontbreken gegevens van de helft van de gemeenten. ik heb er geen vertrouwen in. mevrouw van veldhoven blijkbaar wel. ik vind het onverantwoord dat ze op zulk rekendrijfzand beleid baseert dat particuliere dak- eigenaren naar schatting anderhalf miljard euro kost. met als resultaat voor ons in deventer een kostenpost van € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 17 april 2020 corona vanwege corona stelt het kabinet de uitwerking en dus de invoering van allerlei plannen uit om de co2-uitstoot te verminderen. “we hebben momenteel wel wat anders aan ons hoofd,” lichtte eric wiebes, minister van economische zaken, het kabinetsbesluit half maart toe. nogal wiedes, wiebes! het is al weken corona voor en corona na – corovoor en corona. dat blijft voorlopig zo. hopelijk lukt het ons, zeventien miljoen mensen op ons hele kleine stukje aarde, het virus uiteindelijk in te dammen met als apotheose coroneen. daarna blijven de gevolgen lang merkbaar. economisch bijvoorbeeld. pfas, co2, en stikstof lijken voorgerechtjes, niet meer dan amuses, bij ons zwaar te verteren collectieve hoofdgerecht corona, dat voor omnivoren, vegetariërs én veganisten inmiddels al maanden op de kaart staat. met die vier hebben we als samenleving véél, héél veel in de vakjes ’milieu’ en ’gezondheid’ op onze borden. daar hoort nog één lekkernij aan te worden toegevoegd. niet als optioneel toetje, waarvoor bedankt kan worden. “sorry hoor, poeh, niet voor mij, echt niet, ik zit helemaal vol” (boertje). asbest is een stevig gerecht dat een eigen volwaardige plek verdient op onze menukaart vol gezondheids- en milieunarigheden. gezondheid geen misverstand: niks kan tippen aan corona. toch: het kwartet pfas, co2, stikstof en asbest heeft twee gemene dingen gemeen. ten eerste: alle vier zijn schadelijk tot zeer schadelijk voor onze gezondheid; ten tweede: idem voor ons leefmilieu. staatssecretaris mevrouw stientje van veldhoven-van der meer heeft, als het gaat over asbestdaken, die twee tot kabinetsmantra verheven. net als haar opmerking ’er is geen geld om de sanering van asbestdaken te subsidiëren’.

dikke van dale: mantra: 1. met goddelijke kracht geladen spreuk in de hindoegodsdienst en hierop gebaseerde geestelijke bewegingen; 2. figuurlijk steeds, m.n. tot vervelens toe herhaalde boodschap. in het kader van het asbestdakenprobleem geldt de tweede uitleg. subsidie het getuigt van verstandig kabinetsbeleid dat miljarden zijn uitgetrokken om de schade veroorzaakt door pfas, co2 en stikstof goeddeels te repareren. het kabinet acteerde voortvarend. de met miljarden subsidie-euro’s gevulde juten zakken lagen niet zo snel op tafel als bij de economische gevolgen van corona, maar wél snel. compliment, rutte c.s.! is het dan niet raar dat bij een even ernstige en mogelijk potentieel grotere bedreiger van onze gezondheid en ons milieu, te weten asbest, met wetenschappelijk bewezen honderd (!) doden per jaar, de subsidie € 0,0 bedraagt? ja, dat is raar. en dat is niet uit te leggen. en dat is onrechtvaardig. bovendien, bij asbest is het rijk aantoonbaar en bewijsbaar hoofdschuldige van het probleem. onrecht blijft onrecht, mevrouw van veldhoven. we komen er op terug, mevrouw van veldhoven. ná corona, mevrouw van veldhoven. weet u nog: voor ons vijftienen in deventer gaat het om € 400.000,–. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 24 april 2020 zonnepanelen “zonnepanelen project deventer. goed nieuws! uw dak is geschikt voor zonnepanelen. het zonnepanelenproject biedt u de kans om te profiteren van zonnepanelen op uw dak. hierdoor bespaart u geld en spaart u het milieu, zelfs zonder spaargeld te investeren.” wie wil dat nou niet? dat was inderdaad héél erg goed nieuws dat jos van goor van zonneplan, gevestigd in zwolle, mij zwart-op-wit stuurde. het staat er echt: uw dak is geschikt voor zonnepanelen. jos rekende mij voor dat de gemiddelde besparing per jaar € 635,– is. als ik met zonneplan in zee ga, zou hij ook de btw- teruggave voor mij regelen: in één keer € 750,– op mijn bankrekening. van blijdschap huppelde ik over de eikenhouten vloer van de woonkamer in mijn coronavrije ophokhuis met asbestdak. het bestuderen van de website van zonneplan stuwde mijn enthousiasme tot nog grotere hoogte. ik las: “de daken in de gemeente deventer zijn zeer geschikt voor zonnepanelen.” en: “zonneplan heeft onderzoek gedaan naar het aantal geschikte woningen in deventer om zonnepanelen op te installeren.” dat onderzoek trok me over de streep. dat getuigde van een grondige aanpak, toch? dakcheck ik deed de “gratis (toe maar!) dakcheck voor zonnepanelen – ontdek wat u gaat verdienen.” na luttele seconden bleek de uitkomst een paar honderd euro hoger te zijn dan jos’ berekening van het gemiddelde rendement. tevreden ontkroonde ik als geheelonthouder een alcoholvrij biertje. en was ik benieuwd naar de oplossing van zonneplan voor het plaatsen van zonnepanelen op asbestdaken. die oplossing móésten ze hebben bedacht, want jos had me geschreven uw dak is geschikt voor zonnepanelen, nietwaar. een telefoongesprek de volgende dag was even kort als ontnuchterend. toen het woord ’asbest- dak’ viel, was het gelijk gedaan met mijn pret. vergeet het maar – dáár kwam de gedecideerde boodschap van jos’ collega op neer. niks uw dak is geschikt voor zonnepanelen, niks onderzoek, niks geld besparen, niks milieu sparen. jos had me met zijn snorkerige brief en dito wervingsfolder blij gemaakt met een dooie mus. het arme beestje zal te veel asbestvezels hebben ingeademd, bedacht ik mismoedig.

energiewacht vrijwel tegelijkertijd benaderde een tweede bedrijf, de energiewacht, mij met een zonne- panelenaanbod. “wij hebben bij u in de wijk al regelmatig zonnepanelen mogen installeren. bent u ook nieuwsgierig geworden naar zonnepanelen en wilt u net zoals jouw buurtgenoten profiteren van een lagere energierekening met zonnepanelen?” toevoegingen over uw dak is geschikt voor zonnepanelen en over een onderzoek of vergelijkbare aanmoedigingen ontbraken. ik heb energiewacht laten weten zeer zeker belangstelling te hebben voor zonnepanelen en voor het profiteren van een lagere energierekening. nogmaals: wie wil dat nou niet? ik draag het milieu én mijn portemonnee een warm hart toe. daaraan heb ik de vraag gekoppeld welke oplossing(en) energiewacht voor mij en mijn buren in de aanbieding heeft omdat wij met die ellendige asbestdaken zitten. de reactie was helder: die oplossing heeft energiewacht niet. de enige oplossing is dat wij eerst onze asbestdaken laten vervangen door asbestvrije daken. maar ja, dát gaat ons vijftienen maar liefst € 400.000,– kosten. en daarná en daar bovenóp zitten we met die investering in zonne- panelen. slik, slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 1 mei 2020 in je dak kijken zonneplan zwolle zocht zowaar contact en zond via twitter een bericht. dat brengt me op het idee een nieuwe uitdrukking te lanceren: ‘in je dak kijken‘. vorige week gaf ik de vrije loop aan mijn teleurstelling omdat deze leverancier van zonnepanelen mij had misleid. zonneplan had mij een brief gestuurd met begeleidende folder en stelde zwart-op-wit uw dak is geschikt voor zonnepanelen. op haar website beweert zonneplan onderzoek te hebben gedaan naar deventer daken. ik veronderstelde dat zonneplan een oplossing had gevonden om op daken van asbesthoudende leien, zoals het mijne, probleemloos zonnepanelen te kunnen plaatsen. nou, vergeet het maar. twitter drie kwartier na plaatsing van mijn bericht op twitter, reageerde saskia, zonder achternaam, namens zonneplan: “jammer dat je nu nog niet kunt profiteren van zonne-energie! we kunnen met onze dakchecks veel details van je dak zien, maar helaas kunnen we nog niet ín je dak kijken.” hoe zit het dan met de zonneplan claim uw dak is geschikt voor zonnepanelen? en met dat onderzoek naar deventer daken? bij die dakchecks waar saskia melding van maakt, zet ik inmiddels grote vraagtekens. want wat zij bedoelt met ín je dak kijken is me een raadsel. toegegeven, die vier woorden bekken lekker om een nieuwe uitdrukking mee te munten: ’je in je dak laten kijken’. of uiteraard ’je niet in je dak laten kijken’. ze roepen bij mij wel een negatief beeld op: “hé, zonneplan! jullie hebben je lelijk in je dak laten kijken met jullie claim uw dak is geschikt voor zonnepanelen!” ik durf er een paar asbesthoudende dakleien om te verwedden dat zonneplan die dakcheck die saskia noemt bij mijn huis en bij de huizen van mijn buren nooit heeft uitgevoerd. voor alle duidelijkheid hebben we het over: vijftien (!) woningen, verdeeld in vier (!) blokken, • • • met zestienhonderd (!) vierkante meter dakoppervlak, • dat bestaat uit 38.400 (!) asbesthoudende leien!

met een half bloot oog waarneembaar, voor iedereen, zelfs tegen de zon in! tijdens het ’onderzoek’ in deventer heeft zonneplan kennelijk onze gezamenlijke zestien- honderd (!) vierkante meter dakbedekking bestaande uit asbesthoudende leien als een detail over het hoofd gezien, als ik saskia moet geloven. wat ik niet doe. vervolgens beweert zonne- plan glashard uw dak is geschikt voor zonnepanelen want het bedrijf heeft onderzoek gedaan. queeste bedrijven – ook de zonneplannen van deze wereld – doen er verstandig aan heldere en betrouwbare informatie te verstrekken over hun producten en diensten. helderheid en betrouwbaarheid hoeven het wervende karakter van brieven, folders, advertenties en websites enzovoort niet in de weg te staan. integendeel. ze vormen waardevolle elementen om vertrouwen te kweken en te versterken. zonneplan heeft de zonneplank volledig misgeslagen met de wijze waarop het bedrijf mij heeft lekker gemaakt met de stellige bewering uw dak is geschikt voor zonnepanelen. zonneplan kan het dak op – maar níét mijn asbestdak! ik geef zonneplan één advies. gratis! ik hoef er geen zonnepaneel voor terug. voeg een beknopte maar duidelijk zichtbare en niet voor meerdere uitleg vatbare disclaimer toe. bijvoorbeeld: tot onze spijt geldt ons aanbod niet voor daken van asbesthoudend materiaal want dat mag van overheidswege niet bewerkt worden. dan hoef ik mijn tijd en energie niet te verspillen aan misleidende folders en brieven. dan kan ik die besteden aan onze queeste naar € 400.000,–, nodig om de door het rijk gewenste vervanging van onze daken te bekostigen. slik. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 8 mei 2020 kom van dat dak af peter koelewijn zong in 1960: kom van dat dak af!!! peter en zijn rockets uit eindhoven scoorden een megahit met peters lied over janne jansen en diens koorddansende echt- genote. kom van dat dak af. wil je je corona- boeien tijdelijk afgooien en ff helemaal uit je dak gaan: swing dan mee: mijn advies: volume op max en zoek minimaal één swingpartner. natuurlijk wel anderhalve meter bij elkaar uit de buurt blijven! ruim een halve eeuw later blijft staatssecretaris mevrouw stientje van veldhoven die vijf woorden tot vervelens toe herhalen: kom van dat dak af!!! háár bedoeling is echter een heel andere dan die van peter koelewijn zestig jaar geleden. weg zijn de vrolijke noten van peter en zijn rockets. bij de staatssecretaris is het menens. eind jaren vijftig lag de prijs van een vinyl singletje rond de drie kwartjes. voor ons vijftienen aan de grutto oneven in deventer hangt er een collectief prijskaartje van € 400.000,– (slik) aan stientjes oproep om onze zestienhonderdvierkante meter asbestdak volledig voor onze eigen rekeningen te laten vervangen. duoprobleem het rijk heeft ons opgezadeld met een duoprobleem: 1. als veroorzaker van het probleem om asbestdaken te vervangen behandelt het rijk ons onrechtvaardig, en 2. als veroorzaker van dit probleem weigert het rijk substantieel bij te springen. de afgelopen paar jaar hebben wij op heel veel verschillende manieren bij heel verschillende maatschappelijke groeperingen en individuen aandacht gevraagd en gekregen voor ons duoprobleem. de media hebben uitvoerig aandacht besteed aan onze situatie. we hebben ingesproken bij de gemeenteraad van deventer en bij provinciale staten van overijssel. we namen deel aan discussies en deden ons zegje tijdens congressen. en we verzorgden lezingen.

door mijn werk heb ik met dat laatste enige ervaring, zowel in nl als daarbuiten. bij het voorbereiden van causerieën vind ik het een uitdaging een binnenkomer te bedenken waarmee ik mijn gehoor meteen bij de lurven grijp. daarom heb ik peter koelewijn gevraagd of ik het refrein van zijn jaren-zestig-hit mag gebruiken als start van mijn praatjes over asbestdaken. dat was geen probleem. de bode in het deventer gemeentehuis raakte lichtelijk in paniek toen ik de volumeknop van de geluidsinstallatie ver open draaide en mijn presentatie begon. kom van dat dak af!!! knalde door de statige vergaderzaal in het deventer gemeentehuis. de verzamelde lokale volksvertegen- woordigers wipten nagenoeg gelijktijdig massaal een centimeter of vijf van hun stoelzittingen omhoog. iets vergelijkbaars gebeurde op een verkiezingsavond van rtvoost. beide keren was mijn doel bereikt. ik had de volledige aandacht van de aanwezigen. promotiefilm momenteel werken we aan een promotiefilm. daarover schreef ik op deze plek op 20 maart 2020 onder de kop ’grutto, the movie’. filmer sjoerd hageman van millionmiles (www.millionmiles.nl) en mij leek het aardig om deze film te beginnen met louter de eerste regel van het refrein van peter koelewijns song, dus ja, niet meer dan de vijf woorden kom van dat dak af!!! en eventueel de film eindigen met de laatste drie woorden van het lied: kom er af!!! hoewel ik gezien mijn eerdere ervaringen niet verwachtte dat dat op bezwaren zou stuiten, vond ik het netjes om het management van coolwine music, de muziekuitgeverij van peter koelewijn, weer toestemming te vragen. maar peter blijkt coolwine music enige maanden geleden te hebben verkocht aan talpa. dus heb ik talpa uitgelegd wat de bedoeling is en dat wij zonder budget werken. nieuwe eigenaren, nieuwe heren, nieuwe regels. bente de jong, sync manager, liet me weten: “helaas is het gebruik van ‘kom van dat dak af’ voor gratis in de promotiefilm niet toegestaan.” john de mol heeft op zijn villa vast geen dak van asbesthoudende leien. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 15 mei 2020 koppelen in 1993 besloot de regering eindelijk maar véél te laat een algeheel asbestverbod af te kondigen. het rijk verordonneerde namelijk: “particulieren en bedrijven mogen asbest niet (her)- gebruiken, bewaren, verkopen, importeren, weggeven, opnieuw toepassen en bewerken. sinds 1 juli 1993 geldt dit in nederland”. voor de liefhebbers: het asbestverbod staat op: de belangrijkste asbestregels. jammer dat ik asbest aan niemand mag weggeven, cadeau mag doen, maar dat terzijde. op één punt ben ik in overtreding, want op onze garagezolder bewaar ik sinds wij ons huis bijna 25 jaar geleden kochten en betrokken een aantal reserveleien. ik heb er al die tijd niet één nodig gehad. mijn dak staat als een huis, zal ik maar zeggen. of, zoals deskundigen mij meerdere keren verzekerden: “technisch gezien kunnen die daken van jullie nog twintig tot dertig jaar mee”. ik wil het hebben over dat laatste woord van de eerste zin van de toelichting: bewerken. installateurs met het totale asbestverbod legde het rijk in 1993 eigenaren van daken van asbesthoudend materiaal tegelijkertijd een zonnepanelenverbod op. want installateurs mogen in de asbest- daken géén gaatjes boren, terwijl die noodzakelijk zijn voor het plaatsen van zonnepanelen. installateurs die ik hierover heb gesproken, haalden hun schouders op: “dakleien bevatten hechtgebonden asbest en dat is niet of nauwelijks gevaarlijk, in tegenstelling tot niet-hecht- gebonden asbest.” ze redeneerden dat het technisch heel goed mogelijk was (is) om voor daken bestaande uit asbesthoudende leien een uitzondering te maken om probleemloos zonder gezondheidsrisico’s zonnepanelen te plaatsen. het rijk is niet zo van de uitzonderingen, helaas. bij de overheid is het meestal zwart of wit, alles of niks. in dit geval dus niks: sinds 1993 géén asbest gebruiken en bewerken en géén zonnepanelen op je asbestdak aanbrengen. met zijn asbestverbod én zijn weigering om voor daken van asbesthoudende leien een uitzondering te maken, heeft het rijk het duizenden getroffen pandeigenaren inmiddels ruim een kwart eeuw onmogelijk gemaakt: een bijdrage te leveren aan de opwekking van alternatieve, milieuvriendelijke energie, • • deels te voorzien in de eigen energiebehoefte, • en een bescheiden bijverdienste te realiseren (bijvoorbeeld voor een nieuw asbestvrij dak).

meekoppelkosten bewindsvrouw mevrouw van veldhoven heeft in haar ’nieuwe’ asbestdakenplan van oktober vorig jaar de oplossing gelanceerd – vindt ze zelf: “meekoppelkansen. kansen zijn er ook: het slim mee-koppelen van bijvoorbeeld de opgave van de energietransitie kan prima samenlopen met een versnelde sanering van asbestdaken.” ik vind het logisch verbeterde dakisolatie te koppelen aan vervanging van asbestdaken. maar verder? als voorbeeld: waarom zou vloerisolatie per se tegelijkertijd met dakvervanging moeten gebeuren? bij eigenaren van daken bestaande uit asbest- houdende leien gaan de financierings- problemen van de gekoppelde opgaven dakvervanging én energietransitie samenlopen en dat is níét prima. integendeel. dakvervanging gaat ons vijftienen € 400.000,– kosten (slik). de energietransitie – zonnepanelen, betere dakisolatie, nieuwe spouwmuurisolatie, van het gas af, vloerisolatie, driedubbel glas, open haard weg, warmtepomp, om eens een paar zaken te noemen – ongeveer evenveel. opgeteld € 800.000,–! wij ervaren, zacht gezegd, niet hetzelfde enthousiasme als mevrouw van veldhoven bij haar voorstel tot koppelen. ministerie van infrastructuur & waterstaat = minder intelligentie & werkelijkheidszin. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 22 mei 2020 armpje drukken om miljarden professor paul frissen zorgde vorige week voor een frisse wind. want de decaan en bestuurs- voorzitter van de nederlandse school voor openbaar bestuur (nsob) en hoogleraar bestuurs- kunde aan tilburg university heeft met een paar collega’s het asbestsaneringsstelsel onderzocht. in hun rapport het asbeststelsel gevangen door belangen? onderbouwen ze wat betrokkenen al lang uit de asbestpraktijk weten, namelijk: verwijdering van kankerverwekkend asbest is verworden tot armpje drukken om geld. de sanering van asbest is een miljardenmarkt. eigenaren moeten die miljarden ophoesten. saneerders en andere bedrijven, dakdekkers en aannemers, verdringen elkaar om die miljarden binnen te harken. het gaat niet meer om het veiligstellen van uw en mijn gezondheid, maar om de verdeling van een gigantische financiële buit. het saneren van asbest, zoals asbestdaken, is aan strenge regels gebonden. jaren geleden heeft de overheid het opstellen van die regels en het handhavingsmechanisme uit gemak- zucht of naïviteit, of beide, uitbesteed aan de asbestbranche zelf. gevalletje slager die voortaan zijn eigen vlees mag keuren. de stichting certificatie asbest (kortweg ascert) heeft zowat alle touwtjes in handen – en stevig, kan ik jullie verzekeren. innoveren ho maar de gevolgen, aldus frissen: • • • saneringskosten worden onnodig hooggehouden; tegengestelde belangen voeren de boventoon; aantoonbaar veilige, innovatieve (en, voeg ik er als schrijver van deze column aan toe: goedkopere) methoden voor sanering van asbest worden niet toegelaten; verschillende perspectieven op de risico’s van asbest en de (juiste) omgang daarmee; • • partijen discussiëren niet over hun verschillen van inzicht in een zoektocht naar oplossingen, maar verlagen zich tot continu be(k)vechten; toenemende onderlinge spanningen; • bij risico’s van asbest is voortdurend sprake van uitvergroten versus bagatelliseren; • • polarisatie in standpunten; • partijen proberen buiten de normale besluitvormingsprocedures invloed uit te oefenen of positie te verwerven, omdat zij in de daarvoor ingerichte kanalen onvoldoende vertrouwen hebben; ’financiële verwevenheid’ omdat sommige deelnemende partijen binnen ascert elkaar financieren. •

asbestdaken speciaal voor eigenaren van asbestdaken twee lichtpuntjes in frissens rapport: • • “veel van de kritiek op het stelsel heeft betrekking op de kostenkant. (…) bij het voorgenomen verbod op asbestdaken was kritiek op de wettelijke verplichting tot verwijdering, zonder aandacht voor de betaling door eigenaren – vooral burgers, ondernemers en woningcorporaties – terwijl over de risico’s (hoeveel vezels vrijkomen bij sanering) geen duidelijk beeld bestond.” “wel zal moeten worden overwogen onevenredige schadelast van benadeelden van publieke regulering en normstelling te compenseren.” de kritiek van frissen is niet nieuw. sleutelorganisaties als aedes, koepel van woning- corporaties, de vereniging eigen huis, lto nederland en de vereniging nederlandse gemeenten roepen immers al tijden in de asbestwoestijn: “het huidige asbestbeleid is niet realistisch.” bij covid 19 beroept het kabinet zich voortdurend op ’de deskundigen’. maar bij de sanering van asbest werkt ruttes mantra niet. vanuit eigenbelang spreken asbestdeskundigen elkaar tegen. voor de problemen van eigenaren hebben zij in hun discussies nauwelijks aandacht. vorig jaar is het aantal vierkante meters gesaneerd asbestdak dramatisch gedaald. zo modderen we voort. zonder dat twee staatssecretarissen er in slagen een helder en effectief beleid te ontwikkelen. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 29 mei 2020 versnelling, vertraging, stilstand pijnlijke constatering voor het programmabureau versnellingsaanpak asbestdaken- sanering op de eigen website: “in 2019 is er in totaal 9,8 miljoen m² asbestdaken gesaneerd. dat is een daling ten opzichte van 2018, toen 12,8 miljoen m² asbestdaken is opgeruimd. met name in het laatste kwartaal van 2019 was sprake van een forse daling.” dus de nagestreefde versnelling is verworden tot vertraging. stilstand dreigt. we zitten op het randje van een totale lockdown, om een eigentijdse term te gebruiken. de oorzaken liggen bij de staatssecretarissen stientje van veldhoven (infrastructuur & waterstaat, i&w) en tamara van ark (sociale zaken en werkgelegenheid, szw) – en nergens anders. want: • de ondeugdelijke asbestdakenwet is gesneuveld, dus géén vervangingsplicht; • het alternatieve plan van van veldhoven stoelt op zes slappe uitgangspunten: 1. bewustwording en communicatie (ik: achterhaald, iedere betrokkene is op de hoogte); 2. het fonds (ik: eigenaren moeten zich in de schulden steken om te boeten voor overheidsfalen); 3. ontzorgen van gemeenten (ik: van ’ontzorgen’ van eigenaren is geen sprake); 4. koppelkansen (ik: dat zijn koppelkósten: dubbel financieringsprobleem nieuw dak + energietransitie); 5. monitoring (ik: gebeurt al lang, zij het gebrekkig); 6. veilige vereenvoudiging saneringsmethoden (ik: wachten we al jaren op; één voorbeeld: twee jaar geleden, tijdens het nationale asbestfeitencongres in utrecht, zagen congresgangers via een videoverbinding staatssecretaris van ark live met een aantal betrokkenen hierover vergaderen; vruchteloos; soms denk ik mistroostig: die lui zitten nog steeds in dat zaaltje te muggenziften); • het nieuwe regeringsplan mist draagvlak in de samenleving; • • nog steeds ongelijke behandeling bedrijven en particuliere eigenaren. gerechtvaardigde financiële tegemoetkoming particuliere eigenaren ontbreekt; hoeveelheid asbestmateriaal i&w registreert sinds 2014 per kwartaal hoeveel vierkante meters asbestdak zijn gesaneerd; zie rapport verwijdering asbestdaken. de teller staat tot en met 2019 op 56,1 miljoen m². volgens cijfers van de overheid resteert nog 70-80 miljoen m². ik vrees echter, dames en heren i&w-tjes, dat jullie één aspect over het hoofd zien. want jullie schrijven: “de totale hoeveelheid verwijderde asbestdaken is vermenigvuldigd met de factor 1,1 aangezien asbestgolfplaten op een dak elkaar deels overlappen.” het klopt dat de aantallen vierkante meters asbestmateriaal door overlapping hoger zijn dan de vierkante meters opper- vlakte van de daken. maar waarom passen jullie deze rekenmethode niet toe op daken van asbestleien? mijn antwoord: omdat eigenaren van huizen met daken van asbestleien vanaf het

begin bij jullie de grote vergeten groep vormen. in de beginjaren was het immers ’boeren- schuren voor’ en ‘boerenschuren na’. pas gaandeweg ontdekten jullie: ’verhip, er zijn ook particulieren met daken van asbestleien’. de vermenigvuldigingsfactor bij golfplaten mag 1,1 zijn, door de overlap van leien, de zogeheten maasdekking, is bij onze daken de vermenigvuldigingsfactor 3! op wikipedia is te zien hoe dat er uitziet: zie maasdak. bij ons staat één vierkante meter dak gelijk aan dríé vierkante meter asbestleien. de asbestambassadeurs hebben in hun brief van 12 april 2019 aan de eerste kamer geschreven dat zo’n 1% van de resterende vierkante meters asbestdaken bestaat uit leien. bij huizen als de onze en op andere plekken (alkmaar, amsterdam, dordrecht, oostvoorne, groningen enzovoort) met een gemiddeld dakoppervlak van 100 m² gaat het door de maasdekking bij verwijdering en vervanging om 800.000 m² dak, dus om bijna 2,5 miljoen m² asbestleien. neem die laatste maar mee in de rekensom, i&w. kosten dakvervanging op basis van gemiddelde offerteprijzen van € 250,– per m² praat je landelijk bij 800.000 m² dak van asbestleien over vervangingskosten van € 200.000.000,–, op te brengen door een relatief kleine groep particuliere eigenaren. voor ons vijftienen aan de grutto in deventer € 400.000,– (slik)! staatssecretarissen, krijgen wij asjeblieft eindelijk jullie aandacht voor ons probleem? asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 12 juni 2020 motie vreemd deze week ga ik vreemd. daar moeten jullie niet vreemd van opkijken want zo vreemd is dat niet. het bevreemdt mij dat ik er niet al eerder op deze plaats over heb geschreven. het gaat niet over een vreemde eend in de bijt. ook niet over een kat in een vreemd pakhuis – al dan niet met een asbestdak. het fenomeen waar ik op doel draagt de naam ’vreemd’ maar is een normaal verschijnsel in onze democratie. onze volksvertegenwoordigers hebben namelijk allerlei mogelijkheden hun wettelijke taken naar behoren uit te voeren. neem het mooie middel van de motie. eén nadeel is het vrijblijvende karakter. bestuurders, wethouders en gedeputeerden, kunnen aangenomen moties naast zich neerleggen. dat geldt ook voor de ‘motie vreemd’ (korte naam) of ‘motie vreemd aan de orde van de dag’ (volledige naam). zo heet-ie echt. binnen onze democratie is dit een prachtig middel voor raads- en statenleden om zich uit te spreken over een onderwerp dat zij belangrijk vinden maar dat op dat moment niet in de actualiteit is. subsidieregeling de provincie overijssel kende een tijd lang de subsidieregeling ’asbest eraf, zon erop’ om de sanering van asbestdaken te stimuleren. de regeling was uitsluitend toegankelijk voor eigenaren van asbestdaken op bedrijfspanden. het buitensluiten van particulieren heeft mij altijd gestoord. door deze provinciale subsidie plus btw-terug- gave plus enkele andere gunstige regelingen kregen met name boeren 40-42% terug van hun kostprijs van ongeveer € 30,– per m² om hun dak van asbestgolfplaten te vervangen. voorwaarde was de verplichting zonnepanelen op het nieuwe dak te leggen. de regeling was een groot succes. tot de einddatum is er massaal gebruik van gemaakt. maar ónze m²-prijs is € 250,– en wij krijgen 0% terug. dat heet onrechtvaardig. op 3 juni 2020 lag op initiatief van het cda binnen provinciale staten van overijssel een ’motie vreemd’ op tafel om een nieuwe subsidieregeling ’asbest eraf, zon erop’ in het leven te roepen – bedoeld voor álle eigenaren van asbestdaken. de statenleden hebben via een zoom-verbinding over de motie vergaderd en gestemd. de uitslag: 41 vóór, 6 tegen.

de belangrijkste kenmerken: • • een geactualiseerde regeling voor alle typen asbestdaken in overijssel, waarbij de daken worden verduurzaamd middels zonnepanelen, een gelijkmatige verdeelsleutel voor particulieren en bedrijven. het college van gedeputeerde staten had laten weten de motie te ondersteunen en uit te voeren. gedeputeerde tijs de bree komt hopelijk snel met een uitgewerkt voorstel. asbestambassadeurs de toenmalige asbestambassadeurs hebben april 2019 de eerste kamer en het kabinet een brief gestuurd waarin zij speciale aandacht vroegen voor ’de kleine groep particuliere woning- eigenaren met een asbest leidak’. ze schreven: “voorbeelden hiervan, zoals eigenaren in de straat grutto in deventer, hebben u reeds via diverse kanalen bereikt. deze groep wordt onevenredig hard getroffen door het verbod door verschillende oorzaken: 1. het saneren van een dak van een woning is per m² veel duurder dan het dak van een bedrijfs- schuur; 2. het saneren van leien is veel duurder dan het saneren van golfplaten; 3. particulieren kunnen geen gebruik maken van de fiscale mogelijkheden die ondernemers wel hebben. wij roepen u en het kabinet op om extra rekening te houden met deze doelgroep.” de provincie overijssel heeft zich destijds openlijk achter deze oproep geschaard en daarvan melding gemaakt op de eigen website. de ’motie vreemd asbest eraf, zon erop’ is een eerste verheugende stap om dat standpunt om te zetten in daden. onze vreugde zal veranderen in enthousiasme als de nieuwe regeling voor ons een reële bijdrage levert in het bekostigen van onze € 400.000,– (!) vergende dakensanering. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 19 juni 2020 cowboys met zonnepanelen na zonneplan in zwolle heeft zelfstroom in ’s-hertogenbosch het zonnepanelenvizier gericht op onze huizen aan de grutto in deventer. en op een aantal andere woningen in onze oude hanzestad aan de ijssel. “goed nieuws! uw dak is geschikt voor zonnepanelen!” met deze energie opwekkende zinnen verblijdde zelfstroom kortgeleden een van mijn buren. op het tweede uitroepteken na zijn dat exacte kopieën van de eerste zinnen waarvan zonneplan zich bedient. toeval? dat lijkt me niet. er zijn meer overeenkomsten. als verleidingstruc bedienen beide zonnepanelen-cowboys zich van een simpel en snel te doorlopen driestappenplan. en van financieel lokaas. corona kan onze economie naar de knoppen helpen, ons pensioenstelsel staat op imploderen – geen nood! de opbrengst van zonnepanelen dicht elk financieel gat. zo ongeveer. dakcheck net als jos van goor van zonneplan deed, nodigt bram leijten van zelfstroom potentiële klanten uit ’de dakcheck’ te doen. ik heb zijn uitnodiging aangenomen. na enkele muis- klikken verscheen een googlefoto van mijn woning op mijn computerscherm; zie illustratie. ik kon de dakleien bijna tellen. iedereen die ’iets’ met daken doet, ziet meteen dat hier asbesthoudende leien liggen. en weet: van de overheid mogen daar al 27 jaar geen zonne- panelen op! alle andere huizen in ons straatje hebben die leien óók. bram leijten had op zijn eigen website kunnen zien welke soort dakbedekking onze vijftien huizen hebben. als ’deskundige’ had hij móéten concluderen dat die t o t a a l o n g e s c h i k t is voor het plaatsen van zonnepanelen. bram heeft zijn huiswerk niet goed gedaan. dat gold net zo goed voor jos van goor van zonneplan; zie mijn column van 24 april. nog weer enkele muisklikken later was ik geen snars wijzer geworden. de resultaten van de dakcheck van zelfstroom waren armetierig. de uitkomsten luidden letterlijk:

• ten opzichte van de zon: geen data • dakoppervlak: 13 zonnepanelen • hellingshoek: geen data het goede (wat heet) nieuws was, dat ik mocht bellen om een afspraak te maken voor een gratis advies. onfris professor paul frissen van de nederlandse school voor openbaar bestuur heeft het functioneren van het nederlandse asbeststelsel onderzocht. ik schreef er op 22 mei over. in zijn rapport gebruikt hij tig keer de term ’cowboys’, waarmee hij aangeeft dat een aantal spelers op de asbestmarkt het niet zo nauw neemt met de regels. als betekenissen van ’cowboy’ geeft het woordenboek ’veedrijver’ en ’vrijbuiter’. die laatste met de toevoeging ’onconventionele zakenman’. voor veel mensen is de negatieve benaming ‘cowboy’ sterker. eerder onfris. je treft cowboys dus ook aan onder leveranciers van zonnepanelen. met zonneplan voorlopig als koploper. die stuurde me wéér een ronkende uitnodiging uw woning is geschikt en met uw geschikte dak kunt u profiteren van de voordelen. zonderplan lijkt me toepasselijker als naam. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 26 juni 2020 geld lenen kost geld sinds mensenheugenis waarschuwt de overheid haar onderdanen: staatssecretaris stientje van veldhoven wil dat eigenaren van asbestdaken massaal dit dringende overheidsadvies negeren. dat is niet in het belang van die eigenaren maar past in haar straatje. ’massaal’ is vanuit elke invalshoek ’massaal’ massaal is het aantal vierkante meters asbestdak dat we met ons allen nog hebben te gaan: 70-80 miljoen. massaal is het aantal eigenaren: ruwweg 225.000. tegen al die mensen zegt de staatssecretaris: “ik wil dat je dat dak vervangt en steek je maar in de schulden om dat voor elkaar te krijgen.” massaal zijn de kosten. met een gemiddelde vierkantemeterprijs van vijftig euro – ik ga aan de lage kant zitten – bedragen die 3½-4 miljard euro. de eigenaren moeten dat ophoesten! hoeveel geld gaat het lenen van dat kolossale bedrag kosten? om drie redenen is de redenering van de staatssecretaris wrang. eén. de overheid draagt zelf schuld aan de ontstane situatie. onze (asbest)daken zijn gelegd met toestemming van de overheid. twee: de overheid was in 1993 veel te laat met haar asbestverbod. drie: de overheid ontmoedigt geldleningen, maar als het haar goed uitkomt wil ze dat burgers dat negeren. ’oplossing’ voor eigenaren van een asbestdak die bij de bank bot vangen heeft de staatssecretaris een ’oplossing’ bedacht. het gaat om zoals zij hen in een brief aan de tweede kamer van 11 mei noemde: ’minder draagkrachtige particuliere dakeigenaren’. aan welke norm(en) je moet voldoen, om in haar optiek met het label ’minder draagkrachtige dakeigenaar’ de overheids- boeken in te gaan, is onduidelijk. het gaat om eigenaren die door welke oorzaak dan ook

financieel op zodanig zwart zaad zitten dat banken hun vingers niet aan die eigenaren willen branden. “kom dan maar bij ons lenen,” moedigt de staatssecretaris aan, want lenen zúl je. met die ’ons’ bedoelt ze rijk, provincies en gemeenten. elke ’minder draagkrachtige’ moet zich van haar nóg dieper in de schulden steken. er komt een apart leningenfonds voor de ’minder draag- krachtigen’. garanties geeft de staatssecretaris niet. dus de ’minder draagkrachtige’ zit pas echt met de gebakken peren onder zijn asbestdak als de provincie en/of de gemeente waarin een ’minder draagkrachtige’ woont geen zin en/of geld heeft om aan het leningenfonds mee te doen. betaalbaarheid eén van de motieven voor de eerste kamer om de ’asbestdakenwet’ te verwerpen was ’betaal- baarheid’. leningen tot een totaalbedrag van pak ’m beet vier miljard euro brengt de betaal- baarheid geen stap dichterbij. na het sneuvelen van de ’asbestdakenwet’ zei staatssecretaris van veldhoven ’dan ga ik dakeigenaren verleiden om hun asbestdaken te vervangen’. geld lenen is haar enige verleidingstruc, bij een bank of als ’minder draagkrachtige’ bij het fonds. zou zij nou werkelijk geloven dat ze hiermee hét instrument in handen heeft om de samenleving te verlossen van de resterende 70-80 miljoen vierkante meters asbestdak? asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 3 juli 2020 schaamteloze verrijking volgens ons nationale vleesgeworden optimisme – ik bedoel premier mark rutte – leven we in een ’waanzinnig gaaf land’. zouden de wanhopige huiseigenaren in het groninger aardgasgebied dat ook vinden? en de genegeerde mensen onder de uitgestippelde vliegroutes van vliegveld lelystad? en de diep gekrenkte bijstandsmoeders die te grazen zijn genomen door de belastingdienst (leuker kunnen we het niet maken – wel gemener)? en de doodzieke slachtoffers van chroom 6? en de hoorn- dolle omwonenden van schiphol die het absoluut níét van hun ’goeie buur’ moeten hebben maar net zomin van ’verre vrienden’ in den haag? en de goedgelovige zeelanders die bedonderd werden toen de beloofde kazerne toch niet kwam? en de … jullie kennen vast nog andere voorbeelden van knelburgers in de overheidsmangel. de enorme problemen waarmee deze groepen medeburgers zich geconfronteerd zien zijn verschillend van aard maar hebben één gemeenschappelijk kenmerk: overheidsfalen als belangrijkste factor. de genoemde bewoners zijn niet de veroorzakers van de problemen waar zij mee worstelen. de schuld ligt bij de rijksoverheid. asbestverbod particuliere eigenaren van panden met asbestleidaken ervaren dat precies zo. de overheid heeft tientallen jaren geweten hoe gevaarlijk asbest is en heeft niet ingegrepen. ja, uiteindelijk in 1993 met een asbestverbod, maar dat was veel te laat. veelzeggend in dit verband is dat staats- secretaris linschoten de tweede kamer begin april 1995 meldde: “de arbeidsinspectie heeft de werkgevers vanaf de jaren dertig gewezen op de gevaren van asbest.” en vast niet alleen de werkgevers maar óók de rijksoverheid. oud-minister jaap boersma gaf in 1988 toe dat de regering twaalf jaar eerder op het punt had gestaan een asbestverbod in te voeren maar dat hij was gezwicht voor de asbestlobby. hij vond een verbod zo sneu voor eternit. staatssecretaris stientje van veldhoven, verantwoordelijk voor het huidige asbestbeleid, vertelde de tweede kamer oktober vorig jaar dat de regering milieuproblemen moet voorkomen. niet achteraf moet oplossen. en dát heeft de overheid bij asbest nagelaten. door het decennialang wegkijken en dat slappe-knieën-gedrag van opeenvolgende haagse regeringen zitten nu duizenden pandeigenaren met een giga-centen-probleem. wij als vijftien eigenaren van daken van asbestleitjes aan de grutto in deventer krijgen door het rijk een gezamenlijke uitgave opgelegd van € 400.000,–! de bodem onder deze jumbo-uitgave is een viervoudige onrechtvaardigheid. eén: het rijk weigert als soloverantwoordelijke voor onze situatie mee te betalen; twee: vervangen van leitjesdaken op woningen is veel duurder (factor 8 tot 9) dan vervangen van golfplatendaken op boerenschuren (ongeveer € 250,– per m² tegen ongeveer € 30,– per m²); drie: ongelijke behandeling van dakeigenaren want bedrijven krijgen financiële steun maar particulieren niet.

staatskas daar bovenop, en dat is de vierde onrecht- vaardigheid, verdient het rijk grof aan het geld dat wij als eigenaren van huizen van daken met asbestleien moeten uitgeven als gevolg van falend overheidsbeleid. door btw plus loon- heffing plus winstbelasting verdwijnt éénvijfde van onze € 400.000,– in de staatskas: zegge en schrijve € 80.000,–. vorige week rekende ik jullie voor dat nl-breed dakeigenaren ongeveer vier miljard (!) kwijt zijn om hun asbestdaken te laten vervangen. daarvan verdwijnt ongeveer achthonderd miljoen euro in de hand die het rijk permanent ophoudt. ik weet geen andere kwalificatie dan dat hier sprake is van schaamteloze verrijking. ’waanzinnig gaaf’, premier? ’waanzinnig’: akkoord. ’gaaf’: vooruit. maar alléén omdat ik verreweg de meeste nederlanders – mijn gruttoburen voorop – als ’waanzinnig gaaf’ bestempel. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 10 juli 2020 asbesthysterie een stelling die ik regelmatig hoor en lees: ’in nederland is sprake van asbesthysterie’. □ eens □ oneens □ geen mening optie 1 wat mij betreft. sinds de oudheid gebruikt de mensheid asbest. de romeinen hadden al in de gaten dat deze minerale delfstof sterk, slijtvast en brandwerend is. op enkele plekken in de wereld, in rusland en zuid-amerika bijvoorbeeld, zijn heden ten dage nog steeds mijnwerkers dagelijks in de weer om asbest te delven. asbest is een verzamelnaam van zes sub-soorten: crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthophylliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest), amosiet (bruin asbest) en chrysotiel (wit asbest). die laatste was en is verantwoordelijk voor ongeveer 98% van de wereldproductie aan asbest. het is verreweg de meest gebruikte en tegelijkertijd minst gevaarlijke asbestsoort. asbest is in ons land verwerkt in talloze producten zoals bijvoorbeeld remvoeringen van auto’s, imitatiemarmer, rookkanalen, vensterbanken, buizen, vloerbedekking en dakleien. deskundige onze vijftien daken aan de grutto in deventer van in totaal 1.600 vierkante meter zijn belegd met duizenden dakleien. die leien bestaan niet uit asbest. maar er zit asbest in verwerkt: 5-10% chrysotiel. een beetje asbest dus en bovendien van de minst gevaarlijke soort. een deskundige, werkzaam bij een sanerings- bedrijf, vertelde me dat een of twee asbest- soorten zó gevaarlijk zijn dat hij bij ver- wijdering niet alleen mijn huis, niet alleen mijn straat, niet alleen mijn wijk, maar héél deventer zou laten ontruimen. de provincie hoefde nog net niet. over dat lullige beetje chrysotiel in onze dakleien haalde hij zijn brede schouders op. schamperend bekeek hij onze daken. hij zou zijn werknemers, vertelde hij, met een gerust hart zonder beschermende kleding onze leien laten verwijderen. maar de door de saneringsbranche opgestelde en door het rijk gesanctioneerde regels verbieden dat. die schrijven namelijk voor dat het verwijderen moet gebeuren door speciaal opgeleide lui in maanpakken. dat die in

ploegen moeten werken. dat die ploegen om de paar uur afgelost moeten worden. dat voor die ploegen speciale reinigingsvoorzieningen beschikbaar moeten zijn. dat is één van de uitingen – niet de enige! – van de asbesthysterie die ik zie. deze overdreven en onbuigzame regels vormen de basis onder het superverdienmodel van de asbestbranche. en zijn de oorzaak dat dakeigenaren met onredelijk hoge kosten worden opgezadeld. hogedrukspuit ander voorbeeld. een kennis vertelde me dat bij hem een eindje verderop in de straat iemand het golfplatendak van zijn schuurtje ging staan reinigen met een hogedrukspuit. daardoor sloegen bij de gemeente alle stoppen door. want dat betrof misschien een golfplaat met asbest! dus de buurtbewoner mocht zijn klusje niet afmaken. de straat werd afgezet, woningen werden ontruimd en bewoners geëvacueerd. maanpakvolk was dagen bezig de omgeving te reinigen van – ja, van wat eigenlijk? van mogelijk een lichte verontreiniging met een beetje chrysotiel. waardoor de kosten in de tienduizenden euro’s liepen. met mijn scepsis verkeer ik in goed gezelschap. tno-experts zullen het woord asbesthysterie niet gebruiken maar zeggen – en mark rutte wil dat we goed naar deskundigen luisteren – dat ’verwijderen van asbest minder risicovol is dan de asbestbranche beweert’. tno bepleit differentiëren bij asbestverwijdering. zeg maar: wat die deskundige mij heeft uitgelegd. wat mij betreft begint dat differentiëren bij een realistischer toepassing van de risicoklassen. de branche heeft de onbedwingbare lust eerder te kiezen voor een hogere risicoklasse, met inge- wikkelder en duurder verwijderingsprotocol, dan lager. “dat doen we uit veiligheidsoverwegingen.” beweren alle saneerders (bijna alle saneerders, niet die ene) zonder met hun ogen te knipperen. “dat doen jullie vanwege jullie verdienmodel.” werp ik tegen zonder met mijn ogen te knipperen. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 17 juli 2020 trekkeren hartenkreet van een medestrijder elders in het land: “kan jij aan wat tractoren komen?” zijn licht wanhopige boodschap was duidelijk. want we kunnen brieven, nota’s en petities blijven schrijven tot we de blaren op onze vingertoppen hebben. we kunnen doorgaan met praten, inspreken en uitleggen tot ook onze tongen overdekt zijn met blaren. dat helpt onvoldoende. maar kijk naar de boeren! die gingen een middagje met hun trekkers het snelwegverkeer ontregelen en picknicken op het malieveld en voilà – de miljarden vlogen hen plots om de oren. co2, pfas en stikstof zijn serieuze bedreigingen van ons milieu en onze gezondheid. asbest is dat óók. dus waarom heeft het kabinet voor de eerste drie problemen miljarden over voor een snelle oplossing en voor die vierde, asbest, geen euro? daar kan ik met mijn burgerverstand niet bij. ’asbestdakenwet’ in de aanloop naar de behandeling van de ’asbestdakenwet’ door de eerste kamer (ek) hebben we met een aantal belanghebbenden serieus onderzocht of een demonstratie in den haag haalbaar en nuttig zou kunnen zijn. ik zag een malieveld voor me, gevuld met duizenden eigenaren die allemaal een daklei of een stuk golfplaat meetorsten. in de voorbereiding stuitten we op twee problemen. dat aantal van duizenden gingen we niet halen. het moest op een doordeweekse dag en veel eigenaren moesten werken (kennelijk kunnen boeren zich zulke uitjes wél veroorloven). ik vermoed dat dakeigenaren vooral aan de arbeid moesten blijven om een nieuw dak te kunnen bekostigen. bovendien konden we niet aan voldoende asbestvrije leien komen. ja, asbesthóúdende leien zijn er genoeg. alle eigenaren van daken belegd met asbesthoudende leien hebben er namelijk een aantal op een zolder of in de schuur als reserve. daarbij speelde het probleem dat je volgens de huidige regels niks mag met die asbestleien. je mag ze ook niet weggeven, staat er letterlijk. jammer, want ik had er gaarne een cadeau gedaan aan de ek toen we onze petitie gingen aanbieden. we kozen voor een asbestvrije lei, als modellei bij me achtergelaten door een leienboer, tuk op de levering van bijna 40.000 van die dingen voor onze nieuwe daken. buurvrouw titia besteedde een paar uur aan het graveren van de tekst wetsvoorstel 34675: burger arm, oorzaak rijk den haag, 26-03-2019

het werd een prachtig kunstwerk. samen met een doortimmerde petitie hebben we die aan de ek aangeboden. de ek verwierp het wets- voorstel om drie redenen: niet haalbaar; niet betaalbaar; niet proportioneel. een kern- achtige samenvatting van de bezwaren die wij en een aantal maatschappelijke organisaties tegen het wetsvoorstel hadden opgeschreven. bedankjes wij waren hartstikke blij met die uitkomst. staatssecretaris stientje van veldhoven had – en heeft – het moeilijk met deze politieke nederlaag. tot mijn grote verrassing bedankten in de weken na de stemming in de ek enkele fracties mij voor de informatie die ze van ons hadden gekregen. de ervaring met de ek heeft mij gesterkt in mijn opvatting dat wij meer gebaat zijn bij het geschreven en gesproken woord en bij goed onderbouwde argumenten – en daarvan hebben we er héél véél – dan bij ludieke acties op of over de rand van wat maatschappelijk aanvaardbaar is. jullie zullen mij dus niet zien trekkeren naar de residentie. alleen al vanwege de afstand grutto deventer – malieveld den haag, volgens google maps heen en terug 314 km met vermijding van snelwegen. dat hele eind op een tractor met een wettelijke maximumsnelheid van 25 kilometer per uur … ik heb er geen trek in. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 24 juli 2020 van een leien dakje “ick verseker u, alle ding sal van een leyen dack afloopen.” zo’n vierhonderd jaar geleden legde p.c. hooft een van zijn toneelpersonages deze sussende uitspraak in de mond. p.c. hooft was en is een bekende historicus, dichter en toneelschrijver. pieter corneliszoon hooft kwam op 16 maart 1581 in amsterdam ter wereld en overleed in den haag op 21 mei 1647. onder ’alle ding’, kan ik jullie verzekeren, valt anno 2020 níét de vervanging van asbestdaken in nederland in het algemeen en die van asbestleidaken op de huizen aan de grutto oneven in deventer in het bijzonder. terwijl die zijn belegd met tienduizenden leien, dus is wel degelijk sprake van ’een leyen dack’. die vervanging gaat absoluut niet ’van een leien dakje’ zoals de uitdrukking tegenwoordig luidt. voor eigenaren en bewoners is ronduit sprake van een martel- gang. hun dak ligt hen als een plompe klomp vers gedolven asbestgesteente op de maag. de enige die voortdurend ’van ons leyen dack afloopen’ zijn mussen, mezen, merels, duiven, vlaamse gaaien, eksters, en nog wat gevederde medeschepselen zoals af en toe een verdwaalde meeuw. op de nokken rust zo nu en dan een turende reiger. en ’s nachts meldt zich regelmatig onze buurtsteenmarter, trippeltrap in de hoogste versnelling. lijdensdak ’kom van dat dak af’ zong peter koelewijn in de jaren zestig. eigenaren van asbestdaken willen niets liever dan gehoor geven aan deze hartstochtelijke oproep van deze brabantse troubadour. maar zonder terechte compensatie door de veroorzaker van het probleem, het rijk, gaat dat niet lukken. het rijk kijkt de andere kant op en zegt ’jullie kunnen het dak op’ – ons asbestdak, dus. dat willen we niet en dat doen we niet. we zijn prima onder dak in die huizen van ons. wij willen zogezegd graag dat dak boven ons hoofd houden. intussen hebben we niet een leien dakje maar een lijdensdak. we zijn ons bewust dat asbest een potentieel gevaar voor de volksgezondheid vormt. ongetwijfeld krijgen wij vroeg of laat dakdekkers op ons dak. graag zelfs. liever vroeg dan laat. maar wel op basis van een financieel fatsoenlijke regeling. zonder financieel ruggensteuntje zijn we met ons vijftienen minstens € 400.000,– (!) kwijt. dat bedrag viel ons siberisch koud op ons dak. we hebben dat berekend aan de hand van offertes uitgebracht door saneerders en dakdekkers. wij schreeuwen onze zorgen al meer dan twee jaar van de daken! van onze asbest- daken welteverstaan. het hele gedoe geeft ons absoluut geen reden uit ons dak te gaan. met een schone lei beginnen is niet meer mogelijk. dat kan ik op de lei schrijven; ofwel: dat geef ik jullie op een briefje.

want de overheid heeft onze daken beplakt met het stigmatiserende etiket: het zal jullie duidelijk zijn: onze leien zijn in nood – en wij ook. wanneer zal ik jullie jubelend kunnen melden over het ontzet van ons leien dakje? geachte staatssecretaris mevrouw van veldhoven, toon u een eigentijdse watergeuzin, vaar over de ijssel naar deventer en help ons onze asbestleien te bevrijden uit hun benarde positie! asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 7 augustus 2020 coronaroet een paar honderd eigenaren van asbestdaken in amsterdam, alkmaar, wij in deventer, dordrecht en oostvoorne trekken samen op met als doel het bewerkstelligen van betaalbare dakvervanging. we volgen een meersporenbeleid. eén spoor is gericht op het verlagen van de huidige kostprijs van gemiddeld ongeveer € 250,– per vierkante meter. want wij menen dat het weghalen van de leien veel goedkoper kan dan saneringsbedrijven beweren. het rijk wilde dat laten onderzoeken. maar helaas gooit covid 19 coronaroet in het eten. een eerste stapje naar kostenverlaging is eind 2019 na een kamermotie gezet, namelijk met de ’vrijstelling afvalstoffenbelasting voor bepaalde asbest en asbesthoudende producten’, zoals de officiële omschrijving luidt. de looptijd is tot eind 2024. tegen die tijd zijn natuurlijk lang niet alle asbestdaken vervangen dus een verlenging zal nodig zijn. dit betreft een landelijke belasting. daarnaast bestaan lokale afvalstortingskosten; die twee dus niet met elkaar verwarren! tno geruime tijd klagen asbestdakeigenaren zoals wij, gesteund door deskundigen van bijvoorbeeld tno, dat het saneren van asbestdaken nodeloos ingewikkeld en dus duur is. toonaangevende belangenorganisaties als de vereniging nederlandse gemeenten (vng), de vereniging eigen huis (veh), de boerenorganisatie lto en aedes, de koepel van woningcorporaties, zijn dat met ons eens. met ons allen verdenken we de saneringsbedrijven ervan hun huidige werk- methoden te beschermen omdat die hun fraaie verdienmodel overeind houden. zo is het ronduit idioot dat bij ons vijftienen in deventer van elk huis aan het begin een asbest- inventarisatie van € 580,80 inclusief btw noodzakelijk is. in totaal zijn wij € 8.712,– kwijt voordat één enkele daklei is verwijderd! onze huizen zijn rond 1980 tegelijkertijd gebouwd, als één geheel, vormen een architectonische eenheid en de daken lopen in elkaar over. daarom vinden we één asbestinventarisatie voor € 580,80 realistisch en voldoende; kosten per woning: € 38,72. een heikel punt is verder het weghalen van de dakleien. bij ons gaat het om bijna 40.000 exemplaren. volgens saneringsbedrijven moeten er mensen in maanpakken aan te pas komen om die klus te klaren. ze werken in ploegen. die moeten om de paar uur vervangen worden. ze hebben speciale

reinigingsstraten op de werkplek nodig. die werkwijze kost, plat gezegd, klauwen met geld. tot nu toe hebben saneringsbedrijven álle initiatieven om te innoveren getorpedeerd. metingen bij het verwijderen van asbesthoudende leien is de cruciale vraag hoeveel asbestvezels vrijkomen waaraan medewerkers worden blootgesteld. dat is nooit gemeten. eindelijk gaat dat gebeuren. het internationaal toonaangevende ingenieursbureau arcadis, de vroegere heidemaatschappij of kortweg heidemij, heeft namelijk van het ministerie van infrastructuur en waterstaat (ienw) opdracht gekregen die metingen te verrichten. inderdaad: metingen – meervoud. 1. komen asbestvezels vrij bij verwijdering met de huidige, droge methode en zo ja, hoeveel? 2. komen asbestvezels vrij, en zo ja: hoeveel, als de leien, besproeid met water, worden weggehaald? 3. komen asbestvezels vrij, en zo ja, hoeveel, als de leien eerst worden ingespoten met een speciaal schuim en dan worden verwijderd? het was de bedoeling dat arcadis rond deze tijd zou rapporteren. helaas bleken door de corona- crisis geen geschikte onderzoekslocaties te vinden, heeft staatssecretaris van veldhoven de tweede kamer per brief laten weten. tja. ik denk dat het vrijwel stilvallen van de totale asbest- dakensanering óók schaarste aan ’geschikte onderzoekslocaties’ oplevert. ze verwacht het arcadisrapport in het najaar. ik roep alle eigenaren van asbestdaken op en masse te duimen dat dat gaat lukken. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 14 augustus 2020 loden last geachte mevrouw van veldhoven, beste stientje, voor de derde keer in korte tijd richt ik me tot jou persoonlijk. dat zit zo. de media besteedden onlangs aandacht aan het gevaar van loden waterleidingen voor onze gezondheid. je zult ervan op de hoogte zijn, beter dan ik dat ben. op de radio werd het item uitgebreid besproken, volgens een van mijn buren. loden leidingen geven minuscule hoeveel- heden lood af aan het drinkwater. dat is slecht voor de gezondheid, met mogelijk nadelige effecten op nieren en bloeddruk. vooral zwangere vrouwen en kinderen jonger dan zeven jaar lopen gevaar. bij jonge kinderen, waarschuwen deskundigen, kunnen te hoge concentraties lood in het drinkwater leiden tot een lagere intelligentie. als ik zie hoe hordes volwassen landgenoten omgaan met de coronaspelregels vraag ik me af of die lui als peuters langdurig aan loden waterleidingen hebben gehangen. subsidieregeling het advies is alle loden waterleidingen als de wiedeweerga vervangen. de commissie van de gezondheidsraad die het probleem heeft aangekaart, schat dat honderd- tot tweehonderd- duizend woningen (deels) loden leidingen hebben, las ik in het rapport. om deze leidingen te vervangen adviseert de commissie te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn dat te stimuleren en te faciliteren, bijvoorbeeld via een subsidieregeling. de commissie verwacht dat een derge- lijke ‘stimuleringsregeling’ effectiever is als het rijk substantieel (mijn onderstreping) bijdraagt in het vervangen van loden leidingen. het ligt voor de hand dat jij en je collega’s dat advies gaan opvolgen. ga maar na: • pfas een gevaar voor de volksgezondheid: het kabinet komt terecht met forse sommen geld over de brug. • stikstof een gevaar voor de volksgezondheid: het kabinet komt terecht met forse sommen geld over de brug. • uitkoop van boeren als bijdrage aan de oplossing van milieuproblemen: het kabinet komt terecht met forse sommen geld over de brug. • reductie broeikasgas goed voor ons milieu en voor onze gezondheid: het kabinet tast terecht diep in de subsidiebuidel.

ik verwacht dat we daar binnenkort aan kunnen toevoegen: • loden waterleidingen een gevaar voor de volksgezondheid: het kabinet komt terecht met forse sommen geld over de brug. bruggetje nu neem ik je mee over het bruggetje tussen deze grote problemen en een ander, eveneens groot probleem, de vervanging van asbest- daken. jij beweert al jaren dat asbestdaken óók een bedreiging voor de gezondheid vormen. dat is de reden waarom je voorgangers en jij willen dat eigenaren die daken zo snel mogelijk vervangen. ik vraag je op de vrouw af: waarom helpt het rijk wél met terechte forse subsidies om gezondheidsbedreigers pfas en stikstof en broeikasgas te bestrijden en níét bij vervanging van eveneens gevaarlijke asbest- daken? en zoals je weet: het rijk is verantwoordelijk, want de regering heeft véél te laat een asbest- verbod ingesteld. eigenaren van asbestleiendaken zitten nu met een meervoudig probleem. 1. het rijk behandelt ons onrechtvaardig. 2. met vereiste investeringen van 25.000 tot 30.000 euro in nieuwe daken zadelt het rijk ons op met een loden last. ik vraag je op de vrouw af: welke financiële steun ga je eigenaren van asbestdaken bieden om die onrechtvaardigheid te repareren, die last dragelijk te maken en de samenleving te helpen verlossen van gezondheids- bedreigende asbestdaken? asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 21 augustus 2020 gotspes er is iets raars met onze verzekeraars. want verzekeringsbedrijven doen steeds moeilijker over asbestdaken. en banken volgen slaafs hun voorbeeld. staatssecretaris stientje van veldhoven schreef de tweede kamer eind vorig jaar: “voor veel eigenaren van gebouwen met asbestdaken wordt het probleem in de toekomst groter.” ze voegde er aan toe dat verzekeraars asbestdaken deels of helemaal gaan uitsluiten. dan zullen banken bedrijven niet verder willen financieren en geen hypotheken meer willen verstrekken voor panden met onverzekerde asbestdaken. eigenaren van asbestleidaken hebben chronische buik- én hoofdpijn van de enorme opgave waar het rijk op aanstuurt. dakvervanging is organisatorisch, technisch en vooral financieel voor verreweg de meesten een kluif die ze niet zonder hulp wegkrijgen. gedoe met verzekeringsmaatschappijen en hypotheekverstrekkers is voor eigenaren van asbestdaken serieuze collateral damage die ze er echt niet bij kunnen hebben. het is de zoveelste onrecht- vaardigheid waarmee zij buiten hun schuld in het asbestdossier worden opgezadeld. gotspe 1 en allemaal als uitvloeisel van een zwalkend kabinetsbeleid. dat ’beleid’ heeft asbestdaken gestigmatiseerd. oorzaak en schuld liggen bij de overheid, de gevolgen bij de pandeigenaren. de opstelling van verzekeraars, met in hun kielzog de banken als belangrijkste hypotheek- verstrekkers, is een regelrechte gotspe. van dale definieert gotspe als ’onbeschaamde brutaliteit’. en dat is het. want, dames en heren verzekeraars en hypotheekverstrekkers: onze (asbest)daken zijn volkomen legaal. ik herhaal: onze (asbest)daken zijn volkomen legaal. er is géén – ik herhaal: géén – wet die onze daken verbiedt. staatssecretaris stientje van veldhoven wilde zo’n wet maar die is er níét – ik herhaal: níét – gekomen. de eerste kamer besliste namelijk met ruime meerderheid: niet betaalbaar, niet haalbaar, niet proportioneel.

het is mij een raadsel hoe jullie het juridisch en moreel gaan verantwoorden dat jullie de problemen van eigenaren van legale – ik herhaal: legale – daken nog groter gaan maken dan de regering al doet. vorige week schreef ik over gezondheidsproblemen als gevolg van loden waterleidingen in woningen. gaan de ziektekostenverzekeraars onder jullie in de toekomst premies verhogen of vergoedingen verlagen als huiseigenaren er niet toe (kunnen) overgaan hun loden leidingen te vervangen? parallellen de parallellen zijn overduidelijk: asbestdaken en loden leidingen zijn legaal – ik herhaal nogmaals: legaal – en zijn met toestemming van de overheid aangebracht. waarom moeten in beide gevallen eigenaren exclusief opdraaien voor overheidsfouten? een van mijn buren is bezig de dreigende problemen met verzekeraars in kaart te brengen. da’s een hele klus, met verschillen tussen bedrijven. het ene bedrijf dekt tot maximaal honderd vierkante meter, het andere slechts vijf procent. ik hou m’n hart vast voor een calamiteit met een dak van asbesthoudende leien. geen verzekeraar zal er door ten gronde gaan, verwacht ik; de getroffen eigenaar wel, vrees ik, als verzekeraars op de ingeslagen weg doorgaan. bij een opsomming van zijn activiteiten vermeldt het verbond van verzekeraars op zijn website: daarbij staat het klantbelang voorop. ja, ja. wat mij betreft is deze bewering gotspe 2. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 28 augustus 2020 verduurzamen deze week kwam het planbureau voor de leefomgeving (pbl) met een klip-en-klaar rapport: veel huiseigenaren kunnen investeringen om hun huis te verduurzamen onmogelijk of pas na tientallen jaren terugverdienen: ‘woonlastenneutraal koopwoningen verduurzamen‘. het pbl vindt wachten op lagere investeringskosten en betere regelingen verreweg de beste optie voor eigenaren. het is dezelfde strategie die wij, inmiddels samen met honderden andere asbestdakeigenaren, volgen: wachten. de kosten van asbestdaksanering móéten omlaag en we hébben recht op financiële ondersteuning. het pbl concludeert: “een van de obstakels voor het verduurzamen van woningen is dat de besparingen ook op de lange termijn niet opwegen tegen investering.” alleen zonnepanelen, zegt het pbl, vormen een gunstige investering. maar ja, díé mogen wij van de overheid niet op onze bestaande (asbest)daken laten leggen. in asbestmateriaal mag van haar niet geboord of geschroefd worden. zo stapelt het overheidsbeleid rond particuliere asbest- leidaken probleem op probleem, in plaats van oplossing op oplossing. het beleid van staatssecretaris mevrouw stientje van veldhoven-van der meer om asbestdaken op basis van vrijwilligheid vervangen te krijgen rust op zes bouwstenen. een wankel geheel. dit jaar holt het aantal vierkante meters gesaneerde asbestdaken achteruit. eén van die wiebelige bouwstenen is wat zij in haar kamerbrief van oktober vorig jaar meekoppelkansen noemde. ze schreef: “kansen zijn er ook: het slim mee-koppelen van bijvoorbeeld de opgave van de energietransitie kan prima samenlopen met een versnelde sanering van asbestdaken.” dat zijn géén kansen, mevrouw van veldhoven. dat zijn extra sores met torenhoge extra uitgaven voor een groep huiseigenaren die dankzij de rijksoverheid financieel al hopeloos klem komt te zitten. ik heb het over eigenaren van daken bestaande uit asbesthoudende leien. die krijgen géén meekoppelkansen maar meekoppelkosten op hun al overvolle bordje.

ga maar na. isolatie vervanging van een gemiddeld dak van asbesthoudende leien kost € 25.000,– tot € 30.000,–. eigenaren krijgen van de overheid geen enkele financiële hulp. integendeel, de fiscus verdient grof aan deze onrechtvaardige gang van zaken. het betreft huizen van vóór 1993, het jaar dat eindelijk een asbestverbod in ons land van kracht werd. isoleren stond vóór 1993 misschien niet langer in de kinderschoenen maar hooguit in puber- schoenen. matig naar huidige maatstaven. om die honderdduizenden panden gasloos en energieneutraal te krijgen met zonnepanelen, warmtepompen en eigentijdse isolatie, zoals is opgenomen in de klimaatdoelstellingen van dit kabinet, vergt een investering van eveneens € 25.000,– tot € 30.000,– per pand. het pbl gaat in een aantal gevallen zelfs uit van € 35.000,–. een dergelijke uitgave is misschien het overwegen waard en is misschien financieel haalbaar als die op een redelijke manier en op een redelijke termijn kan worden terugverdiend. maar dat is dus onmogelijk, stelt het pbl. premier mark rutte benadrukte de afgelopen maanden keer op keer dat we moeten varen op adviezen van deskundigen. het pbl-rapport ’woonlastenneutraal koopwoningen verduur- zamen’ is zo’n glasheldere visie van deskundigen. staatssecretaris van veldhoven: geeft u het goede voorbeeld? want het pbl-onderzoek leidt tot de conclusie dat uw stelling ’het slim mee-koppelen van bijvoorbeeld de opgave van de energietransitie kan prima samenlopen met een versnelde sanering van asbestdaken’, níét ’slim’ en níét ’prima’ is. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 4 september 2020 dwaasheid als zomergast merkte premier mark rutte vorig jaar zomer enthousiast op dat we in een ’waanzinnig gaaf’ land wonen. niet iedereen zal dat ’gaaf’ beamen, maar dat ’waanzinnig’ vast wel. deze conclusie drong zich aan me op toen ik in de nrc van 29 augustus 2020 de wekelijkse column ’de rechtsstaat’ van folkert jensma las: niet onnodig procederen geldt ook voor de overheid. jensma, juridisch commentator van nrc, beschrijft hoe minister cora van nieuwen- huizen van infrastructuur en waterstaat (i en w) haar kabinetscollega staatssecretaris barbara visser van defensie een dwangsom van € 200.000,– (per maand!) had opgelegd. zonder de vereiste vergunning liet defensie marineschepen afmeren in den helder. “dat kan natuurlijk niet,” schreef jensma cynisch. “marineschepen in een marinehaven, het moet niet gekker worden.” visser (vvd) ging bij van nieuwenhuizen (óók vvd) in beroep; beroep afgewezen; visser stapte naar de rechter; die stelde haar in het gelijk. dwaasheid wat een haagse dwaasheid! de twee bewindslieden moeten zich doodschamen dat zij het zó ver laten komen. kabinetsleden eisen van allerlei partijen en organisaties in ons land dat die polderen tot ze erbij neervallen met maar één doel: het bereiken van een voor alle partijen aanvaardbare oplossing. en dan gaan twee leden van eenzelfde kabinet een meningsverschil uitvechten bij de rechter. om jensma nogmaals te citeren: “het moet niet gekker worden.” het zou interessant zijn uit te zoeken wat dit geintje de belastingbetaler heeft gekost. ga maar na. vele uren van meerdere ambtenaren op minstens twee ministeries, uren van de bewinds- lieden zelf, uren van de rechterlijke macht, nota’s van advocatenkantoren, reiskosten enzovoort. als de rijksthesaurier heeft berekend om welk bedrag het gaat, stel ik voor dat het wordt ingehouden op het salaris van beide dames – ieder voor de helft. dat zal ze leren – hoop ik in elk geval – om uw en mijn belastingeuro’s voortaan niet op een dergelijke achteloze manier te verkwisten. tegelijkertijd moet ik bij dit voorval denken aan de gevleugelde woorden ’ieder nadeel heb zijn voordeel’, al dan niet bedacht door johan cruyff of willem van hanegem of wie dan ook. dat laat ik hier even in het midden.

verdienmodel staatssecretaris stientje van veldhoven, die asbestdaken in portefeuille heeft, werkt op hetzelfde ministerie als cora van nieuwenhuizen. die is haar baas, zogezegd. met dat procederen tegen collega-ministers heeft het ministerie van i en w een interessant verdien- model te pakken. het is vast en zeker een paar ambtelijke jaarsalarissen waard om dat uit te bouwen want het voorbeeld van de defensiebootjes laat zien dat er forse maandbedragen binnengeharkt kunnen worden. en bij provincies en gemeenten en waterschappen en andere (semi-)overheidsorganen valt ook heel wat geld weg te halen. die overtreden vast en zeker, bewust of onbewust, ook wel eens de regels. ik zie een regen van bankbiljetten op i en w neerdalen! de opbrengsten gaan dan naar een nieuwe begrotingspost van i en w genaamd ’genoeg- doening’. daar gaat i en w schadeloos- stellingen mee financieren voor mensen die getroffen zijn en worden door aantoonbaar falend i-en-w-beleid. eigenaren van asbestdaken vormen een categorie die voor een dergelijke genoeg- doening in aanmerking komt. want het rijk heeft in het verleden aantoonbaar gefaald door pas in 1993, en niet dertig, veertig jaar eerder, een asbestverbod af te kondigen terwijl de gevaren van asbest al veel langer bekend waren. om de bekende, ook door de overheid veelvuldig gebruikte, uitdrukking ’de vervuiler betaalt’ te parafraseren: ’de veroorzaker betaalt’. toch? interessante, creatieve suggestie, nietwaar, mevrouw van veldhoven? ik reik u die bij deze aan. gratis. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 11 september 2020 dakdelers dakdelers zijn in nederland een veelvoorkomend verschijnsel. je ziet gedeelde daken op twee- onder-één-kapwoningen en bij rijtjeshuizen. gedeelde daken doen niet aan dakprofilering. zonder onderscheid liggen ze gebroederlijk en gezusterlijk op koopwoningen en huurhuizen. en ze bestaan uit allerlei soorten dakbedekking. leien bijvoorbeeld. ook asbestleien! mijn foto is een gedeeld dak bestaande uit asbest- houdende leien op twee geschakelde woningen. de gezamenlijkheid gaat verder dan dakdelen. de eigenaren delen zelfs de leien op de scheidslijn van hun beider dak- delen zoals andere dakdelers dakpannen op hun dakscheidslijn delen. elk normaal denkend mens zal de dakdelen in mijn foto als één dak beschouwen. de asbest- saneringsbranche huldigt een ander standpunt. die beschouwt mijn voorbeeld, en honderden vergelijkbare situaties in nederland, als twéé daken. dat doen saneerders omdat elk dak- vervangingsproject volgens de regels moet beginnen met een asbestinventarisatie. bij mijn voorbeeld is mijn redenering: één inventarisatie gevolgd door één rekening, te voldoen door de twee eigenaren gezamenlijk. in de redenering van de saneerders: twéé inventarisaties dus twéé rekeningen voor twéé eigenaren. niet € 580,– maar € 1.160,–. kassa! spelregels om onbegrijpelijke redenen heeft de rijksoverheid de saneringsbranche toegestaan de spelregels van asbestsanering op te stellen. vervolgens heeft het rijk die spelregels tot beleid verklaard. die idiotie van meerdere inventarisaties bij gedeelde daken en bij daken op meerdere huizen, die overduidelijk een eenheid vormen en gelijktijdig zijn gebouwd, is één van die spelregels die eigenaren onnodig veel geld uit hun vaak slecht gevulde zakken kloppen. voor ons vijftienen in deventer niet € 580,– maar € 8.700,–. kassa! het eigenlijke werk moet dan nog beginnen. op deze wijze is het makkelijk verdienen voor saneerders. een tweede groot gevaar bedreigt dakdelers. stel de ene dakdeler/eigenaar gaat over tot vervanging van zijn asbestdakhelft en de andere dakdeler/eigenaar beslist, om welke reden dan ook, dat níét te doen met zíjn helft. de consequentie is dat twee dakhelften bestaande uit enerzijds nieuwe, asbestvrije dak- bedekking en anderzijds bestaande uit asbesthoudende leien, op elkaar moeten worden aangesloten. die situatie wordt nóg gecompliceerder als de nieuwe dakhelft uit ander materiaal

dan leitjes gaat bestaan. of als door vervanging van het bestaande isolatiemateriaal de nieuwe dakhelft iets hoger komt te liggen dan de andere dakhelft waar niks verandert. deskundigen bezweren mij dat het veilig en waterdicht op elkaar aansluiten van zo’n nieuwe en zo’n bestaande dakhelft technisch zeer gecompliceerd is. net als bij het opruimen van asbest- leien moeten mannen (of vrouwen uiteraard) in maanpakken er aan te pas komen. er wordt immers gewerkt met asbesthoudend materiaal (de dakhelft die blijft liggen) en dat mag alleen onder zeer strenge voorzorgsmaatregelen. nederland telt slechts enkele gespecialiseerde bedrijven die een dergelijke klus kunnen en mogen uitvoeren. rekening het laat zich raden dat aansluiten van die twee dakhelften een gepeperde rekening oplevert. dat leidt meteen tot de vraag: wie draait op voor de extra kosten? de eigenaar die de nieuwe dakhelft laat aanbrengen? de eigenaar die de oude dakhelft laat liggen? deze situatie is een tijdbom met een dubbele ontsteking, een financiële en een emotionele, onder de goede verstandhoudingen tussen buren die mogelijk tientallen jaren vreedzame dakdelers zijn. deze uitwas als uitvloeisel van het zwalkende asbestbesluit van het rijk, onder aanvoering van staatssecretaris stientje van veldhoven, gaat in een aantal gevallen onverbiddelijk verstrekkende technische, financiële en emotionele gevolgen hebben. om het probleem niet te hoeven oplossen heeft mevrouw van veldhoven het over de schutting bij de gemeenten gedeponeerd. ze vindt dat gemeenten ervencoaches op dakdelers moeten afsturen. een betere oplossing is dat het rijk, verantwoordelijk voor de ontstane situatie, met alle betrokken partijen een nieuw totaalplan opstelt dat haalbaar en betaalbaar is. alleen dan gaat het lukken op een fatsoenlijke manier van de inmiddels vervloekte asbestdaken af te komen. de vrede en goede verstandhoudingen tussen dakdelers blijven dan gewaarborgd. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 18 september 2020 sombere realiteit staatssecretaris stientje van veldhoven-van der meer heeft toegezegd de tweede kamer vóór het einde van dit jaar te informeren over de ’dan bereikte resultaten’ van haar nieuwe aanpak alle resterende asbestdaken op te ruimen. ik ben geen somberman maar realiteitsman als ik voorspel dat die resultaten dicht bij nul gaan uitkomen. de staatssecretaris en haar ambtenaren produceren moeiteloos nota’s van twintig of meer kantjes. over een paar weken hebben ze aan minder dan een half a4-tje genoeg. in haar vorig jaar oktober gepresenteerde nieuwe plan vervult de samenwerkings- verklaring (aanvankelijk samenwerkings- overeenkomst geheten) een sleutelrol. het was haar bedoeling dat alle, of in elk geval bijna alle, bij de sanering van asbestdaken betrokken partijen hun handtekeningen zouden zetten. een jaartje verder is het aantal ondertekenaars op de vingers van zes handen te tellen. natuurlijk hebben de betrokken ministeries en bedrijven en adviesbureaus die aan asbest- sanering hun brood verdienen getekend. die twaalf tellen niet mee. verder vijf provincies en elf gemeenten die ons land telt. níét getekend hebben zeven provincies en 344 gemeenten en belangrijke stakeholders als de vereniging nederlandse gemeenten, de boerenorganisatie lto nederland, de koepel- organisatie van woningcorporaties aedes, de vereniging eigen huis en belangenvertegenwoordigers van eigenaren zoals wij. al die partijen zien niets in de door van veldhoven gekozen aanpak. monitoring ’monitoring’ is een ander speerpunt van de staatssecretaris. meer in het bijzonder: een ’adequate landsdekkende monitoring van de aanwezigheid van asbestdaken’. asbestdaken staan sinds 2005 op de agenda. nog steeds is onbekend om hoeveel vierkante meters asbestdak het gaat. op de website van het versnellingsbureau aanpak asbestdakensanering staat een kaart met de resultaten van de monitoring: de asbestdakenkaart. al maanden bevat die kaart gegevens van 183 gemeenten – iets meer dan de helft van het aantal gemeenten dat ons land telt. de helft! na vijftien jaar! nog steeds weet niemand hoe groot het probleem echt is.

alarmerender is dat de sanering van asbestdaken – daar draait het om! – stagneert. de dalende trend van de tweede helft van vorig jaar zet zich door. vergeleken met 2018 is het aantal vierkante meters gesaneerd asbestdak bijna gehalveerd. een provincie als utrecht zit op een kwart vergeleken met 2018. de provincie overijssel, die zich graag afficheert als koploper- provincie, zit op minder dan de helft. oorzaken de oorzaken van de mislukkingen liggen voor de hand: 1. het ontbreken van een wettelijke verplichting asbestdaken te vervangen en/of 2. het ontbreken van terechte financiële overheidssteun; 3. het ontbreken van échte prikkels in het huidige lege-hulsbeleid van de rijksoverheid om eigenaren zo ver te krijgen hun deuren voor saneringsbedrijven te openen (de kern- boodschap van de staatssecretaris: steek je maar voor tienduizenden euro’s in de schulden door te gaan lenen). geld lenen moeten eigenaren bij banken of bij een fonds van de overheid. de staatssecretaris stelde in haar brief aan de tweede kamer: “het idee is dat leningen uit dit fonds tot en met 2028 worden verstrekt om realisatie van vrijwillige sanering maximaal te stimuleren en na 2028 geen nieuwe leningen te verstrekken.” net als bij haar mislukte poging daksanering wettelijk te verplichten, blijft 2028 haar streefjaar als einddatum. ze voegde er aan toe: “het risico bestaat dat het tijdpad moeilijker vast te houden valt.” mevrouw van veldhoven, als een verkiezing ’understatement van het jaar’ bestond zou deze uitspraak van u hoge ogen gooien. en met uw huidige beleid en in het huidige tempo gaat het twintig, vijfentwintig jaar duren voordat alle asbestdaken nederland uit zijn – en misschien wel nooit helemaal. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 25 september 2020 omgevingsvisioen woensdag 16 september raakte ik superopgewonden. met rode koontjes las ik wat de provincie overijssel in een paginagrote krantenadvertentie te vertellen had: terinzagelegging ontwerp actualisatie omgevingsvisie overijssel 2019/2020 ontwerp actualisatie omgevingsverordening overijssel 2019/2020 bliksems! wat zouden deze gewichtige documenten melden over asbest, en asbestdaken in het bijzonder? de provincie maakte het mij, en de overige 1.162.406 inwoners van deze wonderschone provincie, gemakkelijk. in de advertentie stonden allerlei opties. beide documenten kon ik online bekijken op: https://www.ruimtelijkeplannen.nl?planidn=nl.imro.9923.phvisie007-on01 en https://www.ruimtelijkeplannen.nl?planidn=nl.imro.9923.phverordening007-on01. “daar staan ook de geconsolideerde versies,” aldus de provincie welwillend in dezelfde advertentie: https://www.ruimtelijkeplannen.nl?planidn=nl.imro.9923.omgevingsvisie2017-gv07 en https://www.ruimtelijkeplannen.nl?planidn=nl.imro.9923.verordening2017-gv07. tercera de provinciale service ging een stap verder: “u kunt de documenten ook bekijken in onze tercera-plannenviewer.” natuurlijk! ik had het kunnen weten. de tercera-plannenviewer! elke krantenlezer weet wat dat is! https://overijssel.tercera-ro.nl/mapviewer/default.aspx?id=nlimro9923phvisie007-on01 en https://overijssel.tercera-ro.nl/mapviewer/default.aspx?id=nlimro9923phverordening007-on01. als ik het niet dacht, ook dáár de geconsolideerde versies: https://overijssel.tercera-ro.nl/mapviewer/default.aspx?id=nlimro9923omgevingsvisie2017-gv07 en https://overijssel.tercera-ro.nl/mapviewer/default.aspx?id=nlimro9923verordening2017-gv07. een qr-code ontbrak er nog maar aan. wel kon ik in provincie- of gemeentehuis de stukken inzien. maar dát heeft mark rutte verboden. die wil dat we zoveel mogelijk thuiswerken. ik vind het ’een beetje dom’ van onze provinciale regeerders dat die hun ingezetenen aanmoedigen massaal af te reizen naar gemeentehuizen om zich te verlekkeren aan de ’ontwerp actualisatie omgevingsvisie overijssel 2019/2020’ en de ’ontwerp actualisatie omgevingsverordening overijssel 2019/2020’.

codetreinen er zat niks anders op dan die idiote code- treinen van die acht waanzinnig lange hyperlinks overtikken op mobiel, tablet, laptop of pc. zoiets gaat bij mij zelden fout- loos. mijn vingers zijn te dik voor toetsjes of de toetsjes zijn te smal voor mijn vingers. daar ben ik nog steeds niet achter. na tig pogingen was het raak. de geconsolideerde versie van de overijsselse omgevingsvisie prijkte op mijn scherm. dat wil zeggen, een kaart van overijssel met ernaast zestien klik-opties: natuur, mobiliteit, energie, economie en vestigingsklimaat, enzovoort. ik koos voor ’gebiedsspecifieke beleidskeuzes’. de kaart (zie illustratie) veranderde in een voor mij als leek onherkenbaar geheel, alsof onze provincie als slachtoffer van een sprink- hanenplaag in recordtijd was kaalgevreten. ik ben afgehaakt. ik probeerde de verordening op mijn scherm te krijgen. de geconsolideerde versie uiteraard. mislukt. wel een kaart van héél nederland. via de tercera-plannenviewer had ik iets meer succes. ik kreeg de kaart van overijssel en een samenvatting met korte toelichting van de inhoud. doorklikken op hoofdstukken was er niet bij. op de in de advertentie gepropageerde mapviewer hetzelfde beperkte resultaat. welke ambtenaar verlangt in dit digitale tijdperk dat mensen acht hyperlinks van bijna 80 tekens elk uit een krantenadvertentie gaan overtikken? laat ik mijn oordeel netjes weergeven: klant- onvriendelijk. eén korte hyperlink was genoeg geweest, namelijk: https://overijssel.tercera- ro.nl/mapviewer/. liever nòg korter. ik verdenk de provincie van boze opzet. ’met een advertentie voldoen we aan de wettelijke publicatieplicht en we maken reageren zo moeilijk mogelijk’. voor mij bleef de overijsselse omgevingsvisie een overijssels omgevingsvisioen. of die, al dan niet geconsolideerd, iets zinnigs zegt over dat gevaarlijke goedje asbest: na uren zoeken heb ik het antwoord op die vraag niet gevonden. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 2 oktober 2020 subsidietje de afgelopen weken heb ik een paar keer geschreven over de opvallende parallellen tussen loden waterleidingen en asbestdaken. drie opfriszinnen. loden waterleidingen scheiden minuscule deeltjes lood af aan het drinkwater en dat is een bedreiging voor de gezondheid. asbest- houdende dakbedekkingen zoals leien of golfplaten scheiden minuscule vezeltjes af en die vormen een bedreiging voor de gezondheid. loden leidingen én asbestdaken zijn gelegd met toestemming van de overheid. je zou denken: het rijk, als hoeder van ons aller welzijn, is er álles, maar dan ook álles, aan gelegen zulke gevaarlijke bedreigingen van de volksgezondheid zo snel mogelijk met wortel en tak uit te roeien. met pfas en stikstof en co2 doet het rijk letterlijk forse duiten in zakken, maar bij vervanging van loden water- leidingen en asbestdaken geeft het rijk ’niet thuis’. dat is krom. ga maar na. in 1998 telde ons land 233.000 particuliere woningen met loden waterleidingen. het rijk kwam met een subsidietje op de proppen. veertienduizend eigenaren, slechts 6%, maakten er gebruik van. de gezondheidsraad constateerde achteraf in een rapport: “een van de redenen waarom de (vrijwillige) sanerings- regeling onvoldoende effectief was, betrof het financieel plafond, waardoor de eigenaar minstens driekwart (mijn benadrukking) van de kosten zelf moest betalen.” mijn vertaling van dit overcorrecte bestuurlijke nederlands van de gezondheidsraad: “door verkeerde hollandse zuinigheid kregen eigenaren die buiten hun schuld enorme investeringen moesten doen door het rijk een lullig fooitje toegeschoven wat ze eerder als een belediging dan een aanmoediging beschouwden.” hardleerse overheid onze overheid is hardleers. bij asbestdaken volgde ze precies dezelfde, wat particuliere dak- eigenaren betreft falende, tactiek. een aantal jaren gaf het rijk een subsidietje van € 4,50 per vierkante meter asbestdaksanering. onze vijftien daken van asbesthoudende leien aan de grutto oneven in deventer zijn in totaal 1.600 vierkante meter groot; 1.600 × € 4,50 = € 7.200,–. onze totale kosten gaan volgens meerdere officiële offertes € 400.000,– (slik) bedragen, ofwel € 250,– per vierkante meter. van het rijkssubsidietje van € 4,50 per vierkante meter hadden wij het indrukwekkende aantal van 29 vierkante meter van de 1.600 kunnen vervangen!

bij alle andere asbestleidaken in ons land is de situatie eender. om leentjebuur bij de gezond- heidsraad te spelen, met één aanpassing: “een van de redenen waarom de (vrijwillige) saneringsregeling onvoldoende effectief was, betrof het financieel plafond, waardoor de eigenaar minstens 98 procent van de kosten zelf moest betalen.” ofwel: “door verkeerde hollandse zuinigheid ... enzovoort” (zie slotzin derde alinea). boeren voor één categorie asbestdakeigenaren was het wél een lucratieve regeling: de boeren. vervanging van asbestgolfplaten op boerenschuren kost ongeveer € 30,– per vierkante meter. voor boeren was die € 4,50 per vierkante meter geen subsidietje maar een subsidie. daarnaast bestond voor hen een tijd lang een aanvullende subsidieregeling ’dak eraf, zon erop’ (die was níét beschikbaar voor particulieren). bovendien kregen boeren de btw terug (particulieren níét) en genoten ze andere fiscale voordelen (particulieren níét). woonde de boer in een gemeente als raalte, dan kreeg hij van zijn gemeente één euro subsidie per vierkante meter bovenop alle andere financiële tegemoetkomingen. alles bij elkaar opgeteld kreeg een boer ongeveer 45% van die € 30,– per vierkante meter vergoed. als mijn € 250,– per vierkante meter door sprokkeling van allerlei regelingen met 45% omlaag gaat naar € 137,50 dan komen haalbaarheid en betaalbaarheid van dakvervanging dichterbij. voorlopig blijft bovenstaande één van de vele onrechtvaardigheden van het asbestdakenbeleid van het rijk die particulieren treffen. tip: het tv-programma ’kassa’ zal aandacht besteden aan asbestdaken in het algemeen en de rol van verzekeringsmaatschappijen in het bijzonder. op een zaterdagavond om 19:05 uur npo 1. dit programma-onderdeel is al enkele malen uitgesteld. zie ook: https://www.asbestleivrij.nl/kassa/. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 9 oktober 2020 lammetjes over de dam regelmatig slaken wij een tweetrapsnoodkreet, namelijk: 1. wat wij, eigenaren van daken van asbestleien, kwijt zijn aan dakvervanging staat in geen verhouding tot het bedrag dat eigenaren van golfplaten daken moeten neertellen: ongeveer € 250,– per m2 tegen ongeveer € 30,– per m2. 2. het rijk is veroorzaker van ons asbestdakenprobleem en daarom is schadevergoeding rechtvaardig. we zijn niet langer vijftien roependen in ‘s lands asbestwoestijn. steeds vaker worden we gehoord. een greep uit de reacties van niet de eersten de besten: (…) is totaal geen rekening gehouden met de particuliere eigenaar/bewoner met asbest op het dak van hun woning. het is in praktijk op deze wijze niet betaalbaar en daarmee onuitvoerbaar. en naast de uitvoerbaarheid kunnen vragen worden gesteld over de rechtmatigheid als de forse rekening zo eenzijdig bij de burger wordt neergelegd. (uit brief wethouder s.a. kurvers, rotterdam, aan eerste kamer); (…) geen rekening is gehouden met particuliere eigenaren van woningen met leien asbestdaken. de kosten voor het verwijderen van deze type asbestdaken zijn onbetaalbaar. onze bewoners voelen zich niet gehoord en wij willen als gemeente deze eigenaren steunen in hun pleidooi voor schadeloosstelling van rijkswege. (uit brief burgemeester p.m. bruinooge, alkmaar, aan eerste kamer); (…) kosten van sanering van een leien asbestdak op een woonhuis zijn per vierkante meter een veelvoud van die van een bedrijfspand met golfplaten. er dreigt (…) een situatie te ontstaan waarin zeer ongelijke gevallen gelijk worden behandeld, met onredelijke benadeling als gevolg. wij steunen hun pleidooi voor schadeloosstelling van rijkswege. (brief wethouder c. verhaar, deventer, aan eerste kamer); (…) is er een kleine groep eigenaren waarvoor wij speciale aandacht vragen: particuliere woning- eigenaren met een asbest leidak (…) deze groep wordt onevenredig hard getroffen door het verbod door verschillende oorzaken: 1. het saneren van een dak van een woning is per m2 veel duurder dan het dak van een bedrijfsschuur; 2. het saneren van leien is veel duurder dan het

saneren van golfplaten; 3. particulieren kunnen geen gebruik maken van de fiscale mogelijk- heden die ondernemers wel hebben. wij roepen u en het kabinet op om extra rekening te houden met deze doelgroep. (brief twaalf asbestambassadeurs aan eerste kamer en staatssecretaris van veldhoven). de eerste kamer (ek) bleek gevoelig voor deze argumenten. wij hameren daar zelf al jaren óók op. uiteindelijk verwierp de ek de ’asbestdakenwet’. in koor omschrijven deskundigen, politici en topambtenaren (bij asbestdaken is sprake van ’tob- ambtenaren’, vind ik) onze situatie als ’uniek’. we ontmoeten veel ’begrip’, héél veel ’begrip’, en veel ’welwillendheid’, héél veel ’welwillendheid’, en veel ’aandacht’, héél veel ’aandacht’. uniciteit, begrip, welwillendheid en aandacht zijn geen wettelijk erkende betaalmiddelen. daarmee kunnen we vervanging van nog niet één van onze 40.400 leien bekostigen. de laatste tijd zien we een voorzichtige kentering: • lichtpuntje 1: de provincie overijssel komt met een vernieuwde subsidie- regeling ‘dak er af, zon er op’ die, in tegenstelling tot de vorige, óók toegankelijk wordt voor particulieren. • lichtpuntje 2: de gemeente deventer gaat een deel van de kosten vergoeden die we straks onvermijdelijk moeten maken onder de noemer ’projectbegeleiding’. • lichtpuntje 3: vrijstelling van de afval- stoffenheffing voor asbesthoudende dak- bedekking (rijksbelasting). ik ga niet beweren ’de eerste schapen zijn over de dam’. het zijn, laat ik zeggen, ‘lammetjes’. maar deze lammetjes zijn hoopgevend in deze tot nu toe natte en kille herfst. p.s. het tv-programma ’kassa’ zal aandacht besteden aan asbestdaken in het algemeen en de rol van verzekeringsmaatschappijen in het bijzonder. op een zaterdagavond om 19:05 uur npo 1. dit programma-onderdeel is al enkele malen uitgesteld. zie ook: https://www.asbestleivrij.nl/kassa/. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 16 oktober 2020 cosmetisch je moet van goeden huize, al dan niet met een asbestdak, komen om in deze coronatijd het topje van onze vaderlandse nieuwspiramide te bereiken. eenmaal daar aangekomen, is je verblijf geheid van korte duur. want covid 19, lockdown, mondkapjes, anderhalve meter, ziekenhuis- opnames, handen wassen, intensive care, rutte, sterftecijfers, de jonge, ggd, teststraten, in mekaar geslagen buschauffeurs – de lijst van aan corona verwante nieuwsconcurrenten waar het journaille uit kan kiezen is lang. eén onderwerp lukte het vorige week kortstondig, namelijk: asbest dat zou in sommige gezichtspoeders zitten. dat beweerde ’eenvandaag’ op basis van drie onafhankelijke laboratorium- testen. uit ándere laboratoriumtesten zou blijken dat dat onzin is. want verschillende onderzoeksmethoden en gebruik van verschillende apparatuur zouden afwijkende resultaten kunnen verklaren, aldus experts. daarnaast kan toeval een rol gespeeld hebben: grondstoffen kunnen ongelijk verdeeld zitten in een monster. asbestvezels als – ik herhaal: als – asbest in gezichtspoeders zit, bestaat bij het aanbrengen van dat poeder en bij het kussen van een bepoederde wang een piepkleine kans op inademen van asbestvezels. dat kan tot longkanker leiden. schrale troost: deze vorm van kanker laat meestal een jaar of veertig op zich wachten. in haar reactie trapte minister tamara van ark van medische zorg en sport twee gigantische open deuren in: “ik wil niet dat asbest in cosmeticaproducten zit.” en: “producenten van make-up moeten er voor zorgen dat zij cosmetica zonder asbest op de markt brengen.” chapeau, tamara! in 2005 kondigde de regering aan werk te gaan maken van de vervanging van de honderden miljoenen vierkante meters asbestdak in nederland. deskundigen, pandeigenaren, belangen- vertegenwoordigers, noem maar op, hebben sindsdien herhaaldelijk de vraag opgeworpen: “hoe gevaarlijk zijn die daken eigenlijk?” maar niemand weet het. sommige deskundigen vinden dat de overheid dat gevaar overdrijft. staatssecretaris stientje van veldhoven-van der meer noemt asbestdaken steevast ’de grootste resterende bron van asbestvezels in de omgeving’. dus: weg ermee.

onderzoek het overheidsstandpunt zou aan overtuigingskracht hebben gewonnen als de staatssecretaris of haar voorgang(st)er(s) een gedegen onderzoek hadden laten doen naar de mate van gevaar die asbestdaken opleveren. dat onderzoek is echter nooit uitgevoerd. “per gebouw vaststellen dat een asbestdak een risico vormt, is niet uitvoerbaar in de praktijk en stelt bevoegd gezag voor hoge kosten,” schreef ze de tweede kamer in mei 2018. chapeau, stientje! wat die uitvoerbaarheid betreft had je een pragmatische aanpak kunnen en moeten kiezen. een flinke steekproef van een aantal daken had volstaan. daken verdeeld over de provincies, verspreid over stad en platteland, groot en klein, een mix van asbestleien, asbestgolfplaten en asbestbitumen, en asbesthoudende dakbedekking afkomstig van meerdere producenten. dat had een voldoende nauwkeurig beeld opgeleverd van het gevaar. met daarna einde discussie. je kostenargument is een lachertje met intrieste rand. opeenvolgende bewindslieden laten al decennialang van alles en nog wat onderzoeken op kosten van de belastingbetaler. waarom níét het vermeende of werkelijke gevaar van asbestdaken? was je bang dat je troefkaart je uit handen geslagen zou worden? je koos een andere strategie. je stelde niet het ’bevoegd gezag’ voor hoge kosten, maar de eigenaren, met name de eigenaren van daken van asbestleien. bij onze vijftien huizen in deventer gaat het om € 400.000,– (slik). terwijl het probleem is ontstaan doordat het rijk aantoonbaar is tekortgeschoten met een veel te laat algeheel asbestverbod (1993). momenteel ontbreekt elke prikkel asbestdaken te vervangen. een verplichting is er niet. financiële ondersteuning geef je eigenaren niet. je huidige vrijblijvende beleid is cosmetisch en net zo vluchtig als gezichtspoeder. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 23 oktober 2020 geldsteun pfas, stikstof, covid 19 én asbest vormen serieuze bedreigingen voor jullie en mijn gezondheid en die van volgende generaties. de overheid tovert maatregelen en miljarden uit de kast om in bijna al deze gevallen negatieve effecten te bestrijden. een inventarisatie zonder volledigheid te pretenderen. pfas pfas zijn 4.000 tot 6.000 door de mens gecreëerde chemische stoffen. ze komen van nature niet voor in onze leefomgeving. baggerend en bouwend nederland kwam tijdelijk zowat tot stilstand toen bekend raakte waar pfas voorkomt en in welke hoeveelheden. de nordic council raamt de aan gezondheid gerelateerde kosten van niets doen ten aanzien van pfas op € 52 tot € 84 miljard per jaar voor europa. dat las ik in het vorige maand verschenen rapport ’een schone taak’ van het ministerie van infrastructuur en waterstaat. dus kwam onze regering met een forse financiële injectie. ik zeg: terecht en begrijpelijk. stikstof ik waag me niet aan een chemische verhandeling. want wikipedia en andere internetbronnen bevatten indrukwekkende en voor mij ondoorgrondelijke formules. de term ’zure regen’ begrijp ik. daarmee ben ik grootgebracht. uitlaatgassen, veestront, slecht voor het milieu. die drie begrippen vatten het voor mij samen. de overheid nam maatregelen om uitstoot van foute gassen tegen te gaan. minder beesten op boerderijen. op snelwegen overdag niet harder dan 100 km per uur. en er is een rijkssubsidie van € 6 miljard, rekende het nos journaal ons op 13 oktober 2020 voor. ik zeg: terecht en begrijpelijk. covid 19 de media tonen ons dagelijks de effecten van covid 19. de aantallen besmettingen, ziekenhuis- opnamen en overlijdens liegen er niet om. om het virus onder controle te krijgen en te houden neemt het kabinet soms draconische maatregelen. rutte c.s. zijn immers met steunpakketten van ruim € 10 miljard gekomen om de economische effecten daarvan te beperken. ik zeg: terecht en begrijpelijk. eén categorie licht ik er uit. het nertsenfokverbod zou in 2024 ingaan, met een uitkoop- compensatie van € 32 miljoen. vanwege corona is dat vervroegd naar 2021. het coronavirus heeft inmiddels vijftig tot zestig van de 120 nertsenfokkerijen getroffen. duizenden dieren zijn versneld gedood, gekoppeld aan een extra rijkscompensatieregeling van € 40 miljoen. daarbovenop kreeg de sector € 150 miljoen als extra genoegdoening. die uitkoopregeling snap

ik net als het bedrag vanwege de ruimingen. maar die extra collectieve bonus van € 150 miljoen? ik zeg: onterecht en onbegrijpelijk. asbest de gezondheidsraad schreef in 2010 dat het aannemelijk is dat jaarlijks in ons land 1.600 mensen overlijden door ziekten veroorzaakt door asbest. de rijksoverheid is hiervoor mede verantwoordelijk. want die heeft veel te laat, pas in 1993, een asbestverbod afgekondigd. daarna begon de overheid de grootste bronnen van asbestvezels aan te pakken. asbestwegen bijvoorbeeld zijn allemaal opgeruimd. de financiële bijdrage van het rijk bedroeg € 150 miljoen. ik zeg: terecht en begrijpelijk. asbestdaken zijn de laatste resterende bron van asbestvezels in de openbare ruimte. naar schatting resteert 80-125 miljoen m2, merendeels asbestgolfplaten en een klein deel asbest- houdende leien. net als destijds asbestwegen wil de rijksoverheid nu asbestdaken weg hebben. in dit geval bedraagt de financiële bijdrage van het rijk € 0 euro! ik zeg: onterecht en onbegrijpelijk. slotvoorbeeld het kanaal almelo-de haandrik, een zijtak van het overijssels kanaal, is verbreed. die klus heeft schade toegebracht aan 366 huizen, van scheuren tot verzakkingen. de provincie overijssel neemt zijn verantwoordelijkheid en gaat alle schade vergoeden. ik zeg: zo kan het dus ook. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 30 oktober 2020 discriminatie afgelopen zaterdag 24 oktober 2020 de uitzending van kassa gezien? met kijkcijfers van geregeld dik boven het miljoen is dit consumentenprogramma van bnnvara dikwijls het best bekeken tv-programma op de vroege zaterdagavond. zaterdag ging het onder meer over asbest- daken en het dubieuze beleid van sommige verzekeringsmaatschappijen. die hebben namelijk besloten af te schrijven op asbestdaken. bij een calamiteit vergoeden ze straks nog maar 5% van de kosten van een nieuw dak. lees het artikel. over dit – ik zal het netjes houden – consument-onvriendelijke gedrag van deze financiële grootmachten schreef ik eerder (op 21 augustus 2020) op deze plek: zie mijn leitje:verzekeraars. discriminatie ik vind het je reinste discriminatie. want voor zover mij bekend zijn asbestdaken de enige onderdelen van panden waar sommige verzekeringsmaatschappijen op afschrijven. in alle gevallen hoort een opstalverzekering de herbouw van een compleet huis te dekken nadat het bijvoorbeeld in de as is gelegd. niks afschrijven op vloeren, keukens, dorpels, spijkers, bouten en moeren, badkamers, deurknoppen, stopcontacten, wc-potten – de lijst is eindeloos. niks afschrijven op rieten daken, bitumen daken, pannendaken, golfplatendaken. wél en uitsluitend afschrijven op asbestdaken, hoewel die volkomen legaal zijn: discriminatie. véél panden gebouwd vóór 1993 bevatten asbest: in schoorstenen, in vloeren, in vensterbanken, in constructie-onderdelen zoals draagbalken. daar schrijven verzekeringsmaatschappijen niet op af. ik vertrouw ze niet langer. gezien hun beleid met betrekking tot asbestdaken: wat niet is, kan komen. in de kassa-uitzending veegde hans andré de la porte, directeur van de vereniging eigen huis (veh), de vloer aan met de betreffende verzekeringsmaatschappijen. bekijk de uitzending klantbelang het verbond van verzekeraars pocht op zijn website: het klantbelang staat voorop. ammehoela! verzekeraars aarzelen niet hun polisvoorwaarden aan te passen als ze daar zin in hebben. uiteraard in het nadeel van klanten, in ons geval eigenaren van panden met asbest- daken. mijn vrouw en ik wonen bijna 25 jaar in ons huis aan de grutto in deventer. al die jaren hebben we trouw de premie van onze opstalverzekering, en alle andere verzekeringspremies, voldaan met in ruil de toezegging van bekostiging van volledige herbouw indien noodzakelijk.

desondanks krijgen we straks een substantieel lagere uitkering dan was overeengekomen als zich een calamiteit voordoet. in de naaste toekomst voor een nieuw dak nog maar 5%. de tweede kamerleden daniel koerhuis en roald van der linden (beide vvd) hebben kamer- vragen gesteld. ze willen van minister kajsa ollongren van binnenlandse zaken weten of zij bereid is met verzekeraars te gaan praten. ze willen dat de minister aandringt op terugdraaien van deze wijziging van de dekking. op voorhand ben ik niet optimistisch over haar reactie. wat asbestdaken betreft geven verant- woordelijke bewindslieden immers al jaren uitsluitend ’niet thuis’-signalen. mijn zoveelste bewijs is de reactie van staatssecretaris stientje van veldhoven op de kassa- uitzending. asbestdaken zitten in haar portefeuille. ze stelt namelijk: “de belangrijkste uitkomst van de discussies in de eerste kamer is dat de eigenaar zelf een afweging moet kunnen maken wanneer hij of zij het dak vervangt.” huh? stientje, de eerste kamer oordeelde helemáál niet ’laat die eigenaar lekker zelf die afweging maken’. de belangrijkste uitkomst van de discussies in de eerste kamer was afwijzing van jóúw wets- voorstel op basis van een glashelder (sorry, interpolis) drieledig oordeel: de eerste kamer oordeelde: “niet betaalbaar.” de eerste kamer oordeelde: “niet haalbaar.” de eerste kamer oordeelde: “niet proportioneel.” asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 6 november 2020 misvattingen ik móét terugkomen op de kassa-uitzending van 23 oktober 2020 waar ik vorige week over schreef. die tv-reportage leverde hartverwarmende reacties op, van opgestoken whatsapp- duimpjes tot bemoedigende e-mails. staatssecretaris stientje van veldhoven reageerde schriftelijk bij kassa. van haar géén opgestoken duimpje noch een bemoedigende e-mail. vorige week nam ik haar op de korrel vanwege haar bizarre interpretatie van het besluit van de eerste kamer om haar asbestdakenwet weg te stemmen. andere misvattingen die ze in stand houdt kan ik evenmin onbesproken laten. leningenfonds het leningenfonds, dat ze blijft propageren, is níét nieuw. het maakte immers onderdeel uit van haar oorspronkelijke plan. sedert oktober 2019 presenteert ze dat fonds als hoeksteen van haar vervangingsbeleid-op-vrijwillige-basis. deelname van lagere overheden is een voorwaarde voor de slagingskans. na bijna anderhalf jaar hebben echter slechts vijf van onze twaalf provincies en slechts zes van onze 355 gemeenten er op ingetekend (bron: samenwerkingsverklaring). eigenaren moeten leningen altijd terugbetalen. leningen doen geen recht aan het fundamentele onrecht dat de overheid schuldig is aan het probleem door het veel te laat instellen van een asbestverbod (pas in 1993). soms nieuw dak in haar reactie schrijft ze: “in het algemeen geldt dat huiseigenaren verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van hun eigen pand, dat houdt soms helaas een nieuw dak in.” haar tweede zinsdeel verdient weerlegging. ze beweert al jaren, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, dat daken ’van tijd tot tijd vervangen moeten worden’. maar tijdens vrijwel alle asbestcongressen en andere -bijeenkomsten waar ik de afgelopen twee jaar heb gesproken, vroeg ik mijn gehoor: “wie laat van tijd tot tijd zijn dak vervangen?” nooit eerder heb ik zalen vol toehoorders zo schaapachtig zien kijken. eén keer ging één arm de lucht in. de eigenaar van een rieten dak meldde monter: “elke dertig jaar.” akkoord, ‘elke dertig jaar’ kun je met een beetje goeie wil ’van tijd tot tijd’ of ’soms’ noemen. maar daken, behalve rieten daken, gaan een mensenleven, of langer, mee. daarom hebben sommige deskundigen ons bezworen dat technisch gezien onze deventer daken nog twintig tot dertig jaar mee kunnen.

misvatting de staatssecretaris houdt in haar reactie een hardnekkige verkeerde opvatting in stand: waardevermeerdering door dakvervanging. vervanging van asbestdaken betekent waarde- herstel – géén waardevermeerdering. stel: een huis met een dak van asbestleien is € 300.000,– waard. dakvervanging kost € 30.000,–. de eigenaar voelt wel voor verkoop en laat zijn dak vervangen. na die klus is zijn huis weer € 300.000,– waard en niet tienduizenden euro’s meer. alternatief: hij doet zijn huis inclusief asbestdak van de hand. dan zal de kopende partij bedingen € 30.000,– van de prijs af te halen omdat er nieuwe dakbedekking op moet. tot slot haalt de staatssecretaris een oud koetje uit de sloot: “bij de subsidieregeling die gold tot november 2018 was de bijdrage van de overheid maximaal 4,50 euro per vierkante meter. dat was niet kostendekkend maar bedoeld als een stimulans of aanjager.” de bittere praktijk: boerenschuur: dak van asbestgolfplaten: • vierkante-meterkostprijs € 30,–. • btw-teruggave; subsidies; fiscale voordelen. • oude rijksbijdrage € 4,50 per m². • bij elkaar tegemoetkomingen 42-45% van € 30,– per m². woonhuis: dak van asbestleien: • vierkante-meterkostprijs € 250,–. • géén btw-teruggave; géén subsidies; géén fiscale voordelen. • oude rijksbijdrage € 4,50 per m². • bij elkaar tegemoetkoming 1,8% van € 250,– per m². ja, die opgeheven rijksbijdrage prikkelde boeren hun asbestdaken op stallen te vervangen. maar voor particulieren was die € 4,50 géén ’stimulans’ of ’aanjager’. het was een lachertje. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 13 november 2020 visie moet je een masochistisch trekje hebben om premier van dit land te kunnen zijn? je krijgt dagelijks zóveel verwijten en andere ellende over je uitgestort! en mark rutte blijft er maar bij glimlachen. hoewel, af en toe lijkt grimlachen een zuiverder omschrijving van zijn gezichtsuitdrukking. regelmatig krijgt hij ingewreven dat hij geen visie zou hebben. soms, denk ik wel eens, door criticasters die zelf nauwelijks verder komen dan de correcte schrijfwijze van het woord visie. rutte zal, neem ik aan, de beginselen van het liberalisme in het algemeen en die van de vvd in het bijzonder onderschrijven. die visies zal hij omarmd hebben. als je naleest wat hij in kamerdebatten beweert, zijn dat vaak uitspraken die het label ’visie’ verdienen; voor mijn part, gezien de beknopte lengtes, ’mini-visies’. neem het verslag van een dag – 7 oktober 2020 – debatteren in de tweede kamer, van 10:15 uur tot, met onderbrekingen, 21:18 uur. scrol naar beneden naar het onderwerp ’begroting algemene zaken en begroting koning 2021’. je kunt als alternatief het zoekwoord ’ellende’ intikken. dan beland je middenin het ruttecitaat waar het mij om gaat. ik heb het over verslag-tweede-kamer-07-okt-2020. staat “ik geloof in een sterke staat die er is voor de mensen in het land voor die dingen waar je niet zelf voor kunt zorgen als je in de ellende komt omdat je je baan verliest of ziek wordt, of als je iets leuks overkomt, bijvoorbeeld kinderen krijgen die naar school moeten. bij al dat soort grote vraag- stukken in het leven geloof ik in een sterke staat die er voor je is. niet als leverancier waar je klant van bent. (…) maar wel vervult de staat een grote rol in het leven van mensen. dat is overigens niet noodzakelijkerwijs een grote staat. het is wel een sterke staat, die op deze punten topkwaliteit levert.” deze zinnen weerspiegelen zijn visie op de rol van de staat en de verhouding tussen de staat en ons, de inwoners. zo doet rutte dat vaker, denkbeelden ontvouwen per thema. een ander voorbeeld vind ik zijn standpunt over de individuele verantwoordelijkheid van ieder van ons naar aanleiding van de coronacrisis.

ik zoom in op het eerste deel van voorgenoemde citaat: “ik geloof in een sterke staat die er is voor de mensen in het land voor die dingen waar je niet zelf voor kunt zorgen als je in de ellende komt omdat je je baan verliest of ziek wordt.” er is minstens één andere categorie waardoor mensen in grote ellende terechtkomen waarna de staat haar helpende hand naar hen moet uitsteken: als de staat zelf (mede)- veroorzaker is. míjn visie is dat de staat ook in die gevallen, of beter: juist dan, de morele plicht heeft de door rutte genoemde topkwaliteit te leveren. op dit punt schiet de staat onder zijn eindverantwoordelijkheid regelmatig tekort, op voor de benadeelden gruwelijke wijze. slachtoffers ik denk aan al die slachtoffers van de decennialange aardgaswinning in groningen. ik denk aan al die mensen die door de belastingdienst jarenlang onterecht als fraudeurs zijn weggezet en voor tienduizenden euro’s zijn benadeeld. ik denk aan jullie en mijn land- genoten onder de vertrek- en landingsroutes van de vliegvelden schiphol en lelystad. ik denk aan de chroom-6-slachtoffers. en ik breek een lans voor de eigenaren van asbest- daken. in elk geval sinds de tweede wereldoorlog, maar ik weet bijna zeker ook al daarvoor, kenden opeenvolgende kabinetten de gevaren van asbest. hun falen kreeg gestalte niet door wat ze deden, maar door wat ze nalieten, het ene kabinet na het andere. ze verzuimden tijdig een asbestverbod in te voeren. die falende staat is de oorzaak dat duizenden pandeigenaren op extreem hoge kosten worden gejaagd om hun asbestdaken te vervangen. ons groepje van vijftien deventer huiseigenaren bijvoorbeeld: € 400.000,– (slik). marks kabinetscollega stientje van veldhoven beschikt over alle details. desgewenst zal ik ook mark rutte die graag verstrekken. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 20 november 2020 grutto the movie duizenden woorden. onze film ‘grutto the movie’ onderstreept die stellingen. niet eén beeld zegt meer dan duizend woorden. een complete film zegt meer dan tien- schrikken: de speelduur van onze voorlichtingsfilm is 4 minuten en 10 seconden. in deze film zetten we het probleem uiteen waarmee de rijksoverheid eigenaren van asbestdaken in het algemeen en van asbestleidaken in het bijzonder opzadelt. terwijl nota bene de overheid hoofdschuldige aan het probleem is. de afgelopen twee, tweeëneenhalf jaar hebben we als zwaar gedupeerde asbestdak- eigenaren voornamelijk in gesproken en geschreven woorden onze informatie en onze standpunten verspreid en de samenleving deelgenoot gemaakt van onze zorgen. gelukkig konden we dat afwisselen met regelmatig aandacht op tv voor onze bijzondere situatie. de laatste tijd ontplooien we al onze activiteiten in samenwerking met eigenarengroepen in alkmaar, amsterdam, dordrecht, groningen en oostvoorne. vanaf vorige week hebben we als aan- vulling en als extra publiciteitswapen onze voorlichtingsfilm ‘grutto the movie’ tot onze beschikking. om precies te zijn, op vrijdag 13 november 2020 vond, uiteraard voor mijn buren, de wereld- première plaats van de door millionmiles vervaardigde film. dit jonge deventer bedrijf is gespecialiseerd in cinematic storytelling. in de film fungeert de grutto in deventer als voorbeeld. asbestdakwijken elders in nederland komen ook aan bod. de foto bij deze column is een still uit de film en geeft een overzicht van een deel van de daken op onze vijftien deventer woningen. galapremière wekenlang had ik mij verkneuterd op een galapremière bij ons thuis. staatssecretaris stientje van veldhoven, verantwoordelijk voor het asbestbeleid, en de deventer asbest- wethouder carlo verhaar, had ik willen uitnodigen als eregasten. al mijn buren – zij zijn de absolute sterren in deze productie! – natuurlijk in het chique. de heren vanzelf- sprekend in smoking of jacquet. de dames uiteraard in het lang. een felrood lopertje in mijn voortuintje, geflankeerd door glanzende nepkoperen paaltjes met vuistdikke, licht gebogen rode koordjes. paparazzi van onze lokale en regionale media in slagorde aan de rand van onze drie openbare parkeerplekken. tv-ploegen die elkaar met snorrende camera’s en microfoons hunkerend naar een quootje bij mijn voordeur verdringen.

reporters met blocnotes en balpennen in de aanslag. binnen gedimde verlichting. een tijdelijk bordje ’nooduitgang’ boven de tuindeur. laptop, beamer en scherm. mijn vrouw die alle gasten naar hun gereserveerde plekken op geleende klapstoeltjes begeleidt. na afloop iedereen nippend aan de champagne (uit de supermarkt), knabbelend op een nootje of een chipje (idem), als ervaren filmsterren ervaringen uitwisselend. de wethouder die onze eigen eenmalige filmprijs – de gouden grutto – uitreikt aan de makers. uitgebreide reportage bij rtl boulevard. een van ons bij eva jinek aan tafel, een tweede bij op1, een derde bij wnl op zondag, een vierde bij rtv oost, een vijfde bij deventer radio en televisie (drtv) enzovoort. stukken met glamourfoto’s in ’de bladen’. doorwrochte reportages in landelijke en regionale dagbladen. nou ja, zoiets. ongeveer. c-woord maar helaas, het c-woord (corona of covid – doorhalen wat niet verlangd wordt) zat ons in de weg. het alternatief? ik heb alle buren een groepsmailtje gestuurd met de film als bijlage. mijn buren reageerden opgetogen, per kerende e-mail of in onze buurtgroepsapp. een van hen vatte de opvattingen van alle buren kernachtig samen en deed dat met een gezonde dosis relativerende humor: “sterk verhaal. prachtig gemaakt. toch fijn dat we asbestleien hebben, anders hadden we dit moeten missen.” we streven naar een virtuele lancering begin december; daar kom ik op terug. ik moedig jullie allemaal aan onze film te bekijken. en graag hoor ik wat jullie ervan vinden: stuur een mailtje naar [email protected] ik ben reuze benieuwd naar jullie feedback. en: stuur de film of de link door naar wie je maar wilt. graag zelfs! asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 27 november 2020 slow motion er bestaat een programmabureau versnellingsaanpak asbestdakensanering. zeventien lettergrepen in drie woorden gepropt is een echte tongbreker, bedacht in een hoge haagse ambtenarentoren. dit pva is een verlengstuk van de politieke en ambtelijke machinerie, zeg maar een bijwagen. van versnellen is echter geen sprake. wel van slow motion. met enkele andere eigenaren van daken van asbestleien schoof ik een tijd geleden aan bij een praattafel van het pva. ons werd gevraagd naar suggesties de sanering te versnellen. dus het plukje eigenaren opperde: “fatsoenlijke financiële compensatie, te beginnen met btw-teruggave zoals bedrijven die krijgen.” het toenmalig pva-hoofd reageerde zuinigjes: “dat past niet binnen onze taakopdracht.” dit bleek het mantra voor de rest van de dag. mijn conclusie: het pva werkt voor het ministerie van infrastructuur en waterstaat (ienw) dat de nota’s betaalt van de consultants die het pva bemannen en bevrouwen. want wie betaalt, bepaalt, nietwaar. eigenaren van asbestdaken hebben daardoor weinig (niets?) van het pva te verwachten. het pva is nauw betrokken bij de uitvoering van het beleid dat staatssecretaris stientje van veldhoven ontvouwde nadat de eerste kamer haar asbestdakenwet had weggestemd. dat nieuwe beleid rust op wankele pijlers. zoals: vrijwillige dakvervanging. zoals: eigenaren moeten zich voor tienduizenden euro’s in de schulden te steken. zoals: zoveel mogelijk partijen erbij betrekken door die partijen een samenwerkingsverklaring te laten tekenen. belanghebbenden ondertekenaars blijken onder meer belanghebbenden. logisch. want die verdienen geld aan het saneren en willen de overheid te vriend houden. daarnaast vijf provincies en twaalf gemeenten. niet getekend hebben zeven provincies en 343 gemeenten. evenmin eigenarengroepen, de lto, de vereniging eigen huis (veh), de vereniging neder- landse gemeenten (vng) en aedes, de koepel van woningcorporaties. die zien namelijk niets in het plan van de staats- secretaris. ienw en pva ploeteren in slow motion voort op de door hen gekozen doodlopende weg. het pva heeft laatst videovergaderd

met partijen die de samenwerkingsverklaring ondertekenden. op tafel lag een voort- gangsverslag met deze zinsnede m.b.t. communicatie: “met die duidelijkheid kunnen we ’het echte verhaal’ vertellen, zodat er onder dakeigenaren en in de samenleving een eerlijk beeld ontstaat over diverse onderwerpen die nu leven met betrekking tot asbestdaken.” dit riekt naar trumpiaanse propaganda. echte verhaal dames en heren van het pva! het ’echte verhaal’ en het ’eerlijke beeld’ wat betreft asbestdaken zijn simpel. het overheidsbeleid was gericht op verplichte vervanging maar is volledig ontspoord. het overheidsbeleid is nu gebaseerd op ’verleiden’, door eigenaren bijkans te dwingen zich in de schulden te steken met torenhoge leningen. het overheids- beleid stoelt op onrechtvaardigheid door bedrijven 40% van de kosten te compenseren en particulieren 0%. de overheid weigert te erkennen dat ze verantwoordelijk is voor het probleem. het voortgangsverslag bevat de ambitie dat nl in 2028 asbestdakvrij moet zijn. dat betekent dat vanaf 1 januari 2021 jaarlijks ruim 10 miljoen m² asbestdak moet worden verwijderd. meten is weten. dankzij het meten door rijkswaterstaat weten we namelijk dat in 2018 bijna 13 miljoen vierkante meter asbestdak is verwijderd. vorig jaar 9,8 miljoen m². dit jaar blijft dat, gebaseerd op de eerste drie kwartalen, steken op ongeveer 6 miljoen. ruim de helft van 2018! en de dalende trend zit zich door. slow motion! in deze slakken- gang is onze samenleving niet in 2028 van asbestdaken verlost maar pak ’m beet in 2044. beter bewijs dat het huidige beleid faalt bestaat (nog) niet. erkent de staatssecretaris dit? neen. erkent het pva dit? neen. erkennen ienw-ambtenaren dit? neen. beste pva’ers, het is baanbrekend buiten de rigide box van jullie taakopdracht te denken én te handelen. ik roep jullie op: laat de staatssecretaris weten dat de versnellingsaanpak asbestdakensanering alleen een succes wordt met gerechtvaardigde financiële compen- satie door de overheid, zoals de overheid ook op allerlei andere terreinen de pijn van eigen en andermans falen verzacht door gedupeerden financieel te helpen. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl

gepubliceerd 4 december 2020 j’accuse! bij asbest beschuldig ik opeenvolgende naoorlogse kabinetten, inclusief het huidige, van laksheid, nalatigheid en falend beleid. want door hun ernstige beleidsmissers overleden en overlijden jaarlijks honderd landgenoten aan asbest gerelateerde kankervormen. en door hun ernstige beleidsmissers staan eigenaren van panden voor uitgaven die oplopen tot tienduizenden euro’s per pand. als ministers en staatssecretarissen tijdig hadden ingegrepen, was veel menselijk en financieel leed voorkomen. wisten die ministers en staatssecretarissen van de gevaren van asbest? jazeker! maar ze ondernamen willens en wetens geen actie. ik heb een bloemlezing samengesteld. die is niet volledig. mijn bronnen zijn de wereldgezondheidsorganisatie (who), tno, weten- schappers, kamerstukken, media-archieven. 1899: uit het verenigd koninkrijk (vk) komen de eerste signalen over nadelige gezondheidseffecten van asbest. 1906: het vk meldt eerste sterfgeval als gevolg van asbest. tegelijkertijd beginnen ook in frankrijk asbestalarmbellen te rinkelen. 1931: een onderzoek naar het gevaar van asbest voor de gezondheid, door de arbeids- inspectie in het vk, leidt tot de eerste asbestverordening ter wereld. in de jaren daarna groeit de overtuiging dat asbest sommige kankersoorten veroorzaakt. jaren dertig vorige eeuw: nederlandse arbeidsinspectie begint te waarschuwen voor de ernstige gezondheidsrisico’s van asbest. jaren veertig vorige eeuw: onderzoeken in het vk stellen onomstotelijk vast dat asbest de oorzaak is van bepaalde ongeneeslijke kankervarianten. 1965: nieuw brits rapport bewijst opnieuw verband tussen asbest en bepaalde kanker- vormen. 1969: in zijn proefschrift toont de nederlandse arts j. stumphius onomstotelijk aan dat asbest tot veel dodelijke kankergevallen leidt, tot tientallen jaren ná inademen van asbest- vezels. 1969: als gevolg van de bevindingen van stumphius stopt scheepswerf de schelde met de verwerking van asbest.

1969: medische dienst arbeidsinspectie begint grootschalig onderzoek naar long- beschadigingen bij arbeiders in asbestverwerkende industrieën. 1970: twee uitgebreide hoofdstukken in tno-jaarboek over dodelijke gevaren van asbest. vanaf 1960: jaarlijks tientallen artikelen in kranten en tijdschriften over het asbestgevaar, alsmede radio- en tv-programma’s. 1976: tno-asbestcommissie: jaarlijks minstens honderd doden door asbestkanker. 1976: december: minister jaap boersma kondigt asbestverbod aan. 1977: boersma trekt voorgenomen asbestverbod in na druk van internationale asbestlobby. 1980: onze vijftien huizen verrijzen met daken van asbesthoudende leien. in de jaren daarvoor en daarna kregen en krijgen in het hele land duizenden gebouwen daken van asbesthoudende leien, of asbesthoudende golfplaten of asbesthoudende bitumen. het rijk bleef gebruik van asbest toestaan. gemeenten bleven bouwvergunningen verlenen. 1988: inmiddels oud-minister boersma in interview: “in mijn ministertijd speelde de discussie over wel of niet stoppen met de asbestproductie. je weet dat het kwaad kan, maar een bedrijf als eternit sluiten is nogal wat.” 1987: wereldgezondheidsraad waarschuwt: “asbest is kankerverwekkend.” 1990: actualiteitenrubriek tros aktua: “eind jaren zestig werd publiekelijk bekend gemaakt dat asbest kankerverwekkend is en ondanks dat er al vele slachtoffers zijn gevallen is het gebruik van asbest nog steeds niet verboden.” 1991: who-rapport: “de gebrekkige controle op de blootstelling aan asbest in geïndus- trialiseerde landen in de jaren vóór 1970 kan níét het gevolg zijn van onwetendheid.” 1993: nederland verbiedt eindelijk het gebruik van asbest. 2020: nog steeds jaarlijks honderd asbestdoden; de regering wil dat pandeigenaren zich diep in de schulden steken om hun asbestdaken te vervangen. j’accuse alle naoorlogse kabinetten van laksheid, nalatigheid en falend beleid. asbestvrije groet, website: asbestleivrij.nl